CNE sei halo evaluasaun frakeza molok eleisaun parlamentar. Parpol rejistradu tenki kongresu

Molok eleisaun parlamentar periodu 2017-2022 ne’ebé sei monu iha fulan Jullu, tinan ne’e, Comissão Nacional de Eleições (CNE), planeia ona atu halo evaluasaun frakeza CNE nian durante ne’e ho Sekretariadu Tekniku Administrasaun Estatal (STAE) ho fiskais sira, nune’e ba oin bele la’o diak liu tan.

“Tempu badak CNE, komisariu nomos komisaria sira, Diretores, Xefi sira hotu, delagadu ho funsionariu tomak iha estakadu Munisípiu hotu sei tur hamutuk halo fali revizaun atu haree CNE nia frakeza ne’e iha ne’ebé, no karik CNE nota buat ruma iha kraik relasionadu ho STAE, karik ho ekipa susesu ka partidu politiku sira atu toma em nota,”Prezidente CNE, Alcino de Araújo Barris ba jornalista sira iha nia servisu fatin CNE, Colmera-Dili, Segunda (27/3/2017).

Prezidente CNE ne’e haktuir, planu revizaun ne’ebé sei halo tempu badak atu toma nota kona ba pontu fraku CNE nian tantu ho STAE nomos ho fiskais inklui parte seluk nune’e ba oin eleisaun parlamentar bele diak.

“Karik ho STAE  mak sem rekomenda ba STAE, karik ho eleitores sira mak CNE sei intensivamente koordena ho partidu politiku sira oinsa bele hadia no seluk tan. Karik iha prosedimentu legal ruma durante ne’e la dun fasilita tantu STAE no CNE,  ami sei koordena diak liu ho Governu, ho parlamentu karik bele  halo fali reajustamentu ruma para fasilita CNE nomos STAE atu bele halo knaar ho diak  liu,”haktuir   Prezidente CNE ne’e.

Tuir nia, CNE sei hare’e liu kona ba partidu politiku sira  mak hanesan konta bankaria partidu politiku sira, tanba  kestaun refere atribui iha lei kona ba orsamentu ba partidu politiku sira ne’ebé bele ho orsamentu proibisaun.

“Ida mos atu haree ba partidu politiku sira reuni nia kondisaun molok konkore ba eleisaun jeral parlamentar, ida CNE tenki iha kontaktu ho Tribunal Rekursu (TR), atu haree ba kompetensia TR nian atu bele efeitus prosesu sira refere antes ba eleisaun, ida fali mos ami tenke haree fila fali kona ba edukasaun sivika, labele konfundi edukasaun votantes no edukasaun sivika ne’ebé mak la hanesan,”Prezidente CNE ne’e fundamenta.

Nia hatete, CNE nia knaar mak sei hala’o edukasaun sívika no STAE sei fo edukasun votantes oinsa teknikamente votante sira sei forma no vota oinsa.

“Labele konfundi sama deit atensaun ne’e mai hotu deit CNE, no ami sei haree halo didiak atu halo fali edukasun sívika ba ita nian eleitores sira, tantu rai laran nomos rai liur, foin lalais hala’o edukasaun sívika to’o deit iha Darwin ho Lisboa. Portanto Lisboa la konsege halo tanba husi votus nulu mos iha, tanba sira balun la kompriende, balun la vota, maske sira resensia tanba sa? Rajaun saida, motivu saida? tanba ami nian knaar ne’e iha tolu mak ami tenki hala’o mak halo supervizaun, halo legalizasaun mak hanesan apuramentu nasional no seluk tan inklui promove ema oinsa atu hola parte iha eleisaun,”Prezidente CNE ne’e esplika.

Apela Parpol rejistradu tenki kongresu

Nune’e mos, Comissão Nacional de Eleições (CNE), apela ba partidu politiku (Parpol) rejistradu sira tenki halo kongresu lalais molok tama eleisaun parlamentar ho objetivu atu hatama estrutura foun.

“CNE sei husu ba TR atu partidu idak-idak  molok tama eleisaun tenki halo kongresu ka mínimu halo konferensia ida para hatama estrutura foun, tanba karik sira mak manan hetan kadeira barak iha Parlamentu Nasional, sira forma Governu karik estrutura ida ne’e maka tenki ba atu hetan akreditasaun husi Tribunal Rekursu (TR),”hatete  Prezidente CNE, Alcino de Araújo Barris, ba jornalista sira iha nia servisu fatin Colmera-Dili, Segunda (27/3/2017), relasiona ho númeru  partidu politiku rejistradu ne’ebé kontinua aumenta.

Tuir notifikasaun  ne’ebé mak TR    haruka ba CNE, total partidu politiku ne’ebé mak dadauk ne’e rejista hamutuk 31.

 “Mas ida ne’e ami tenki  buka fali katak partidu politiku sira ne’ebé mak uluk la konkore iha eleisaun 2012, tanba tuir lei katak la konkore dala ida periodu tuir mai labele tuir, so bele tuir kuandu nia halo fali inskrisaun foun. signifika saida? inskrisaun foun ida maka 20.000 apoiante no muda partidu nia naran, ne’e rekejitu sira foun atu labele tuir iha kotuk ”hatete Prezidente CNE.

Nia esplika, husi 31 partidu politiku ne’ebé  TR haruka ba CNE, inklui mos partidu politiku sira ne’ebé mak antes ne’e  konkore ona eleisaun parlamentar iha tinan 2012. Maibe la hetan asentu iha parlamentu Nasional.

Nune’e hakarak ka lakohi, nia dehan, karik hakarak atu kompete fali iha eleisaun parlamentar tuir mai tenki halo uluk kongresu ka mínimu hala’o konferensia ruma nune’e bele hatama estrutura foun molok tama eleisaun.

“Inskrisaun ne’e partidu politiku sira tenki hatama iha praju ne’ebé  distinadu tiha ona. Se sira la hatama mak sira sei la tuir eleisaun ne’ebé tuir pratika normalmente fulan ida molok kampaña politiku, tanba molok Prezidente Republika dekreta ona data eleisaun iha ne’e mak prosesu sira ne’e komesa la’o,”dehan nia.

Nia mos hatete, CNE sei haree  prosesu hirak ne’e  ho rigoroju kona ba oinsa partidu politiku sira atu hola parte iha eleisaun no seluk tan.

Tuir Prezidente CNE, númeru partidu politiku sira ne’ebé dadauk TR hato’o ona ba CNE nu’udar númeru provizoriu ne’ebé posibilidade bo’ot bele tun no bele halo koligasaun inklui aliansa.ola

Jornal Nacional Diário