sexta-feira, 10 de março de 2017

PM timoroan konfiante kona-ba akordu fronteira terrestre ho Indonézia iha tinan ne’e

Primeiru-ministru timoroan konfiante katak  Timor-Leste no Indonézia bele konklui ona iha tinan ne’e negosiasaun ba definisaun fronteira terrestre entre nasaun rua, ho vontade di’ak hosi Díli no Camberra atu  rezolve fronteira marítima.

"Prosesu ne’e tenki  depende ba disponibilidade parte rua atu hetan akordu ne’e. Iha kazu  konkretu kona-ba  fronteira terrestre, ne’e hanesan prosesu ne’ebé la’o ona  durante tempu balun ona. Ita tama ona ba faze finál atu bele hetan solusaun negosiadu ida ho  Indonézia", hatete Rui Araújo ba Lusa.

Ekipa ida ne’ebé lidera hosi  ministru Planeamentu no Investimentu Estratéjiku no negosiadór prinsipál ba fronteira, Xanana Gusmão no vise-ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun, Roberto Soares, agora dadaun iha Jacarta hodi negosia assuntu ne’e.

"Ita agora hala’o serbisu iha nível tékniku ho negosiadór sira Indonézia nian atu haree karik ita konsege hetan  rezultadu iha tinan ne’e", nia esplika.
Ralasiona ba  negosiasaun fronteira marítima ho Austrália, Rui Araújo afirma  konfiansa iha  prosesu ne’ebé la’o hela no refere kona-ba " vontade di’ak" hosi parte rua iha ámbitu Komisaun Konsiliasaun Nasoins Unidas.

Parlamentu australianu hala’o hela  inkéritu alargadu ida kona-ba konsekuénsia hapara  tratadu entre Timor-Leste no Austrália ne’ebé sei aplika iha Tasi Timor no ninia rezultadu sei fó sai to’o 30 fulan- marsu.

Inkéritu kona-ba "Konsekuénsia Terminasaun Tratadu entre Austrália no República Democrática de Timor-Leste relasiona ba  Determinadu Ajuste Marítimu iha Tasi Timor" (CMATS  ho sigla inglés), sei  konduz hosi Komité Parlamentar Permanente Konjuntu hosi kámara rua parlamentu australianu nian.

Inkéritu  ne’e lansa relasiona ba sekuénsia desizaun Timor-Leste kansela tratadu - desizaun ne’ebé sei  implementa ho formal iha 10 fulan- abril.

Iha 10 janeiru, Parlamentu Nasionál timoroan aprova ho  unanimidade, liuhosi  reuniaun oda-matan taka, ba rezolusaun ne’ebé konfirma suspensaun tratadu maka assina iha 2006 no husik vigora fila fali tratadu bilateral orijinál, ne’ebé assina iha 20 fulan- maiu 2002.

Timor-Leste no Austrália partisipa, dezde meadu tinan kotuk no instánsia Díli nian, liuhosi prosesu konsiliasaun bazeia ba Konvensaun Nasoins Unidas kona-ba  Direitu Tasi, ne’ebé ho objetivu "rezolve diferensa entre Estadu rua relasiona ba fronteira marítima Iha Tasi Timor".

Notifikasaun timoroan ba sesasaun CMATS tama iha pakote medida ne’ebé Timor-Leste no Austrália akordadu, liuhosi kontaktu ne’ebé  realiza entre 10 no 13 outubru, "destinadu atu fasilita prosesu konsiliasaun no kria kondisauns propísiu ba selebrasaun akordu ida kona-ba fronteiras marítima permanente iha Tasi Timor".

Iha komunikadu konjuntu ne’ebé fó sai iha  23 janeiru, Governu rua  manifesta komprimisu atu hala’o serbisu ho"boa-fé" hodi  alkansa akordu permanente ida ba fronteira marítima entre nasaun rua to’o  setembru 2017.

"Tantu Timor-Leste hanesan moos  Austrália konkorda katak  reuniaun ne’e hetan progresu no reafirma ninia empeñu atu serbisu ho boa-fé ba akordu ida kona-ba  fronteira marítima to’o  finál prosesu konsiliasaun, iha setembru 2017", refere nota ne’e, ne’ebé moos hetan apoiu hosi Komisaun Konsiliasaun Nasoin Unidas, maka media hela  entre parte rua.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: