Jovens Barak Dezempregu Tanba Kampu Servisu Sei Menus

Jenia Maria Fernandes, komunidade e nudar mos joven preokupa tebes ho numeru dezempregu ne’ebe kada tinan aumenta, tanba falta kampu de trabalhu.

Tanba ne’e, nia husu governu tenke tau atensaun maximu ba dezempregu, liu-liu ba joven sira iha rai laran.

“Ema barak gradua ou ho background universidade maibe sira lahetan servisu, tanba governo la tau atensaun ba sira,” nia preokupa, iha Dili.

Dalabarak konflitus ne’ebe mosu iha rai laran ne’ebe kauza husi jovens, nia dehan tanba sira laiha servisu ne’ebe atu konsentra ba.

Tanba ne’e, nia husu ba governo atu kria tan kampu de trabalho ba iha ema sira ne’ebe durante ne’e seidauk hetan servisu, liu-liu joven sira.

Iha fatin seluk funsionariu organizasaun Luta Hamutuk (LH), Jose Alves da Costa rekonese katak ema barak mak sei dezempregu hela no governu foun mai presiza haree ba asuntu ida ne’e.

“Ami seidauk iha dadus kona ba dezempregu iha rai laran, maibe ami hanoin ona presiza rekolha dadus kona ba asuntu ida ne’e iha tinan oin mai,” nia hateten.

“Lor-loron iha bairo sira, joven barak mak tuur iha dalan ninin husi dader to’o loraik, dalaruma to’o fali kalan ate madrugada, tanba sira laiha servisu.”

Alende ne’e, nia afirma iha loza bo’ot sira ne’ebe eziste iha Dili laran inklui iha projetu bo’ot sira barak liu fo servisu ba ema husi liur, enkuantu ema rai laran ne’e simu nain rua hanesan ne’e deit.

Entretantu, Diretor Jeral Politika Sekretariadu Estadu Politika Formasaun, Profesional no Empregu (SEPFOPE), Paulo Alves hateten SEPFOPE nia kompetensia mak fo formasuan profesional.

“Ita hatene, katak merkadu sira iha rai laran no liur, presiza ema ne’ebe iha skill adekuadu, nune’e bele kompete, entaun presiza fo formasaun ba sira,” nia hateten.

Nia hateten, iha sentru formasaun tolu iha Dili mak hanesan Sentru Formasaun Senai Becora, Dom Bosco Comoro no Tibar hodi fo formasaun ne’ebe adekuadu ba sira ne’ebe hakarak buka skill, liu-liu ba iha area spesifiku para bele liga lalais sira ba iha servisus.

“Kada tinan, pur volta mil ate 15 mil labarik husi ensino sekundaria jeral ho universidade ne’ebe akaba ona estudu, maibe laiha skills atu responde nesesidade merkadu, entaun liu husi sentru ne’e bele hadia tan kualifikasaun,” nia hateten.

Iha formasuan profesional ne’e, nia dehan labarik sira ne’ebe foin akaba husi ensino sekundariu jeral maibe mos husi universidade, masteradu balun mos tuir formasaun iha ne’e, aumenta sira nia skill hodi kompete iha merkadu.

Alende ne’e, nia informa mos katak dadaun ne’e iha nasaun rua mak halo kooperasuan servisu ho governu Timor-Leste liu husi SEPFOPE, haruka Timor oan (feto-mane) ba servisu iha Korea do Sul no Australia, ne’e hanesan parte ida redus dezempregu iha railaran.

“Mane iha persentajen bo’ot liu, iha Korea mane iha 80%, tanba ba servisu iha area peskas, enkauntu feto iha iha 15% servisu iha fabrika,” nia dehan.

Enkuantu iha Australia, nia dehan feto iha 40% no mane 60%, sira ba servisu iha area agrikultura nian e agora dadaun governu esforsu hela hodi habalansu tiha persentajen entre feto no mane iha Korea do Sul.

Julieta dos Santos, Est | The Dili Weekly