Merkadu Comoro Nakonu ho Lixu

Komunidade ne’ebe hela besik iha merkadu Comoro sente preokupadu ho ambiente merkadu ne’ebe nakonu ho lixu e situasaun ida ne’e fo imajen ladiak ba sidade Dili ne’ebe nudar capital ba nasaun Timor-Leste e mos ba ema nia saude.

Komunidade Jacinta de Araujo Martins, hateten merkadu foer barak tanba negosiantes ne’ebe fa’an iha ne’e laiha konsiensia atu kuida ambiente ne’ebe moos.

‘’Dala ruma hemu bee aqua no kaer plastik ruma tiha sira soe arbiru deit, ida ne’e signifika ita la hadomi ita nia ambiente,” nia hateten, kiha Merkadu Comoro, Dili.

Nudar sidadaun no nudar komunidade Dili ne’ebe diak, nia dehan tenke hatene kria ambiente ne’ebe moos no saudavel. “Nune’e ema husi rai liur mai iha ita nia rain, haree katak ita nia rain mos iha ambiente ne’e furak no saudavel duni,” nia dehan.

Nia mos, sujere ba komunidades hotu ne’ebe hela iha sidade Dili, tenke iha konsiensia hodi labele soe foer arbiru.

Iha parte seluk Diretor Interino Organizasaun Luta Hamutuk, Jose da Costa hateten presiza jere jestaun merkadu ne’ebe diak.

“Ita seidauk hatene, se mak jere merkadu ne’e, tanba fatin ne’e la organizadu durante ne’e,” nia hateten.

Tuir nia, merkadu ne’e ema barak mak uza entaun foer barak duni, tanba ne’e husu ba Servisu Agua no Saneamentu Dili atu tau matan, oinsa mak bele kuida ambiente ne’ebe saudavel.

“Kareta sira ne’ebe foti foer ne’e labele iha dader deit, tenke mos iha meudia no lokraik, nune’e fatin ne’eba moos,” nia sujere.

Alende ne’e, nia mos preokupa tanba lolos merkadu Comoro ne’e governu hasai tiha ona sira iha fatin ne’eba hodi konsentra hotu iha merkadu Manleu no Taibesi, maibe realidade movimentu iha merkadu Comoro rame liu.

Nia mos, sujere ba vendedores sira iha merkado komoro laran katak tenke iha inisiativa ou tenke iha konsensia hodi halo mos kolaborasaun entre fatin rua ne’e hodi nune’e bele kria kondisaun ne’ebe saudavel.

Entretantu Xefe Departementu Saneamentu munisipiu Dili, Domingo dos Santos Suriano rekonese katak fatin hirak hanesan merkadu Manleu, Taibesi inklui merkadu Comoro nakonu ho foer tanba ema barak.

“Merkadu ne’e iha ne’ebe deit, sempre nakonu foer tanba ema barak husi munisipiu mai lori sira nia sasan halo negosiu iha fatin ne’eba, entaun volume foer lor-loron aumenta,” nia hateten.

Nia hateten, programa raut foer lor-loron iha sidade Dili la’o hanesan ba-bain e maske kareta (raut foer) husi governu aat hela maibe governu halo kontratu ho kareta privadu sira hodi rau foer iha Dili laran kada loron.

“Governu selu kareta privadu 40 atu raut foer iha Dili laran, hahu 6:00 dader to’o remata,” nia hateten.

Alende ne’e, nia dehan iha mos fatores tolu mak sai kauza prinsipal ba foer sira iha Dili laran, mak han soe (ema han tiha buat ruma soe foer arbiru deit), hemu soe (agua no seluk) inklui fuma soe (sigaru kulit no sigaru rohan).

Tanba ne’e, nia sujere ba komunidades hotu iha Dili laran tenke iha konsiensia pesoal,labele soe foer arbiru, nune’e bele kria ambiente ne’ebe saudavel.

Julieta dos Santos, Est | The Dili Weekly