sexta-feira, 2 de fevereiro de 2018

Mari Alkatiri hakarak halo asinatura akordu fronteira sira ho Austrália iha Marsu

Primeiru-ministru timoroan, Mari Alkatiri, iha loron-kinta ne'e hatudu konfiansa katak sei iha posibilidade hodi asina akordu fronteira tasi nian ho Austrália iha fulan-Marsu, hafoin ne'e sei kontinua nafatin hala'o negosiasaun sira kona-ba kampu Greater Sunrise. 

Iha deklarasaun sira ba jornalista sira, xefe Governu jestaun nian esplika katak akordu sei asina hosi Xanana Gusmão, negosiador prinsipal atual Timor-Leste nian iha diálogu ho Austrália ne'ebé iha intervensaun hosi Komisaun Konsiliasaun ida hosi ONU.

"Iha prinsípiu ha'u hanoin katak sim [iha posibilidade asina iha fulan-Marsu]. Maibé ha'u nia irmaun Xanana tenki fila hodi simu pose, hodi ko'alia nia estatutu no hodi bele asina hodi Estadu nia naran", nia esplika.

"Ha'u lakohi obriga nia hodi hatete katak tenki halo hanesan ne'e ka la'e", nia hatete no fó hanoin katak defende nafatin katak líder istóriku timoroan tenki lidera Autoridade Aas foun ida ba dezenvolvimentu hosi kosta súl, projetu ne'ebé asosiadu diretamente ba área petrolíferu no ba projetu Greater Sunrise.

Mari Alkatiri ko'alia ba jornalista sira hafoin halo enkontru semanal ho Prezidente Repúblika, iha Palásiu Prezidensial, ne'ebé fó hatene kona-ba Governu nia serbisu ne'ebé agora daudaun hanesan jestaun.

Iha semana liubá, Prezidente Repúblika fó sai kona-ba disolusaun ba Parlamentu Nasional, hanesan solusaun ba problema polítika iha Timor-Leste, sei fó sai kona-ba loron eleisaun antesipadu nian iha tempu badak.

Xanana Gusmão ho ekipa timoroan, semana ne'e, iha Sydney hodi halo negosiasaun sira ho Governu australianu no mós halo ho konsórsiu petrolíferu sira nian ne'ebé iha lisensa hosi Greater Sunrise: Woodside, ConocoPhillips, Royal Dutch Shell ho Osaka Gas.

Maski kestaun hos definisaun fronteira sira rasik seidauk hakotu ho Austrália, fonte sira ne'ebé besik ba prosesu admiti katak negosiasaun kona-ba Greater Sunrise bele hanesan "naruk liu".

Iha nia komunikadu ikus, iha fulan-Dezembru, Komisaun Konsiliasaun esplika ona katak Governu rua konkorda ona "katak sei kontinua ho asinatura iha inísiu fulan-Marsu 2018".

Iha nota hanesan antesipa katak desizaun ida kona-ba konseitu dezenvolvimentu nian hosi kampu Greater Sunrise "sei hetan to'o loron 01 Marsu 2018", loron ne'ebé hatete hosi fonte sira ne'ebé hatene prosesu negosial ne'e katak sei labele kumpri.

Xanana Gusmão ho delegasaun timoroan sira aumenta nafatin iha fulan hirak ikus ne'e hodi tenta hatudu katak opsaun ne'ebé defende hosi Timor-Leste - hosi uza gazodutu hosi kampu sira Greater Sunrise ba kosta súl nasaun nian - maka tuir nível tékniku hanesan bele halo no iha posibilidade finanseiru.

Konsórsiu ne'ebé lidera projetu defende ligasaun hosi projetu ba Darwin.

Iha parte jeral, projetu hosi tratadu global liu defini fronteira marítima entre Timor-Leste ho Austrália iha Tasi Timor no estabelese Rejimi Espesial ida ba área ne'ebé inklui kampu gás hosi Greater Sunrise.

Projetu hosi tratadu estabelese mós adaptasaun iha parte fahe reseita ne'ebé parte sira hosi kuantidade reseita ne'ebé haruka ba parte ida-idak sei la hanesan, depende hosi benefísiu ekonómiku sira ne'ebé hetan hosi konseitu sira dezenvolvimentu nian ne'ebé la hanesan ba kampu gás Greater Sunrise, haktuir hosi komisaun.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: