CORNELIO GAMA ‘L-7’: RE-ESTRUTURA LALAIS DEFEZA-SEGURANSA

Eis segundu komandante FALINTIL rejiaun III, Cornelio Gama ‘L-7’, husu ba Estadu atu halo re-estruturasaun lalais ba Forsa Defesa Timor-Leste (F-FDTL) nomos Policia Nacional Timor-Leste (PNTL), inklui Ministru Interior Longuinhos Monteiro no mos Brigadeiru Jeneral F-FDTL, Filomeno Paixão, tanba sira laiha kapasidade atu lidera instituisaun rua ne’e ho diak.

“Ha’u husu ba Governu, komandante sira ne’ebe la gosta veteranus ami koñese mos hotu ona, liu liu Filomeno Paixão koalia buat barak, Pedro Belo, Longuinhos sira ne’e maka estraga nasaun, ami la gosta sira, tenke hasai hotu tau fali ema foun tanba sira la serve. Ami mos husu ba Maijor Jeneral Lere, tenke hasai Filomeno Paixão tanba kontra FALINTIL veteranus dehan hanesan ne’e   luta tinan 24 ka 30 anos ami la interese,”L-7 hato’o ejijensia hirak ne’e liu husi Konferensia ba Imprensa, Segunda (22/06), iha nia rezidensia, Bidau Mota Klaran, Dili, ba loron manifestasaun primeiru nian.

Tuir karta pedidu manifestasaun ne’ebé L-7 hatama ba PNTL para depois informa katak, atu halo manifestasaun ne’e durante semana ida, hahú husi loron Segunda to’o Domingo (22-28/6/15).

Nune’e L-7 lori Povu Timor Leste nia naran hahú husi Jaco to’o Oecuse, Tasi Feto to’o Tasi Mane kaer metin prinsipiu luta ba Libertasaun nian katak, mai hotu-hotu hamriik hodi ejije ba Estadu halo los naksalak sira ne’ebé mak la’o durante ne’e no kontra injustisa no korupsaun ne’ebé buras iha rai ida ne’e.

L-7 rasik mos la satisfeitu ho asaun Estadu nian ne’ebé fo Termu Identidade Rezidensia ba nia tinan ona maibe seidauk hasai ho rajaun ne’ebé la klaru.

“Funu hotu liberdade no demokrasia, maibe funu hotu tiha mosu fali ditadura militar foun. Ami lakohi ditadura militar, se maka hakarak ditadura military, ami hatete, ami ho povu sei hamriik husu ema ne’ebe maka lahatene ukun uza ditadura militar, hasai komandante sira ne’ebe maka uza ditadura militar hasai hotu,”nia dehan.

Tuir L-7 katak, ema ne’ebé ideal no merese liu atu lidera F-FDTL mak husi Lospalos Lere Anan Timur, Aluk, Renan; husi Baucau mak L-7, Taur no Alin Laek; Viqueque Bilou Mali, no Lu-olo, Sabika, Maubuti; Manufahi mak Riak Leman; husi Ainaro mak Joli; Liquiça mak Samba, la’os sira seluk agora ne’e lae. Tanba uza ditadura militar hodi hanehan povu, baku povu, duni povu tun-sae.

“Ema ne’ebe diskrimina veteranus falintil ida ne’e mos ami duni sai hotu tanba sira la respeitu veteranus ona, tanba balun dehan 24 ka 30 anos ha’u la interese ida ne’e lamerese atu kaer nasaun ida ne’e,”L-7 dehan hodi responde ba deklarasaun Brigadeiru Jeneral, Filomeno Paixão nian.

Nia dehan, ejijensia seluk mak halakon ditadura militar tanba oras ne’e dadauk Mauk Moruk laiha kilat ida, maibe forsa Batalloens mak ba buka nia. “Nusa maka Estadu no Governu tur hamutuk ba bolu nia hatan ba justisa maibe haruka fali forsa ba duni nia, ne’e sala,”dehan L-7 tan.

Nia dehan, sira ne’ebe maka la autoriza halo demostrasaun tanba dehan atu estraga nasaun, ne’e koalia lalos. “Ha’u maka uluk liberta nasaun ida ne’e, ha’u lori kilat Indonesia nian maka liberta nasaun ho povu la’os ema ida maka fo kilat hodi halo funu to’o funu remata,”dehan L-7 ho hirus maka’as.

Eis deputadu husi Partidu UNDERTIM ne’e konsidera, liafuan Filomeno Paixão nian ne’ebé hatete, luta tinan 24 ka 30 nia la koñese, entaun la’os prega ba L-7 maibe prega ba Taur Matan Ruak, Lere, Maubuti, Sabika, Samba, no Riak Leman.

Nune’e L-7 mos la satisfeitu ho desizaun Ministru Interior, Longuinhos Monteiro, Brigadeiru Jeneral Filomino Paixão, Komandante PNTL Munisipiu Dili, Pedro belo, tanba sira hirak ne’e kontra no viola lei artigu 42, ne’ebé fo espasu ba kada sidadaun halo reuniaun no hato’o ejijensia ba Estadu no espresa sira nia vontade ho livre.

Nune’e mos L-7 deklara katak, nia parte simu mensajen balun ne’ebe ameasa atu tiru mate nia. Tanba ne’e L-7 responde katak, hanesan libertador lahakfodak ba ameasa hirak ne’e, tanba Nicolau Lobato mate no funu nain sira seluk ne’ebé mate ona sei akompaña imi hotu ne’ebe maka ameasa.

“Ha’u simu SMS tolok dehan mangame tiru mate. Diak liu imi ba tiru ema seluk. Nicolau Lobato, Vicente Reis mate ona sira sei akompaña imi ho kareta no motor sei duir imi ba rai lolon tanba ami libertador tanba ami laos naok ten, la’os koruptor,”dehan L-7.

Ikus liu L-7 promete, se Estadu la halo re-estruturasaun ba defeza no seguransa sira sei kontinua organiza massa popular halo manifestasaun seluk, to’o hasai ema hirak ne’ebé ukun ho ditadura.

“Ami sei halo demonstrasaun tan hodi hateten katak, komandante sira ne;ebe maka ulun la los tenke duni sai, se la duni sai ami sei tun fali dala ida, dala rua ka dala tolu no halo nafatin to’o hasai sira ne’ebe maka uza ditadura militar ne’e,”haktuir L-7.

Nune’e mos, eis segundu Komandante FALINTIL rejiaun III, Cornelio Gama ‘L-7’ hatete, injustisa maka haburas korupsaun iha Timor Leste Tanba faktus barak hatudu membru Governu koruptor barak maibe ikus mai laiha Justisa ba sira hodi responsabiliza ba kazu ne’ebe maka sira komete.

“Hodi Falintil, povu no Joven feto ho mane nia naran hakarak koalia konaba tinan 13 ukun rasik an, maibe kontinua mosu konflitu, violensia, injustisa no korupsaun tanba injustisa maka dadaun buras iha Timor Leste. Ita koalia kona-ba injustisa atu hadia justisa nune’e labele mosu konflitus tanba ne’e ha’u husu ba povu hatene katak problema agora barak,”dehan L-7.

Nia dehan, injustisa hahú kedas husi tinan 1985 iha ailaran entre Mauk moruk ho Xanana Gusmão ne’ebe seidauk rezolve, iha Aileu tinan 2000 seidauk rezolve, iha tinan 2006 forsa 599 sai husi instituisaun F-FDTL la rezolve, Welalohu CPD-RDTL la rezolve, Lalulai, Saelari la rezolve, Ermera no fatin seluk tan to’o agora seidauk rezolve.

Tanba ne’e hanesan povu husu ba Governu no Parlamentu Nasional atu rezolve problema hirak ne’ebe maka seidauk resolve ne’e.

“Ami nia prinsipiu maka povu sei hamlaha, bo’ot sira maka halo korupsaun no injustisa, tanba ne’e povu tenke iha hanoin ida deit, ejijensia laos naran koalia deit maibe bazeia ba faktus barak maka haree ho matan no kaer ho liman, nomos povu hotu iha keixa tanba ne;e maka kritika buat hotu ne’ebe maka la favorese ba povu maubere TL,”dehan L-7.

“Korupsaun, osan ne’ebe lakon…. Lakon …. Lakon, ema ne’ebe maka sala…. Sala ….. sala laiha justisa ne’e maka injustisa. Ida ne’e duni maka ami husu ba nai ulun sira tenke haree buat sira ne’e,”dehan L-7.   Insjustisa, povu barak maka kaer hatama ba kadeia laiha Justisa, semana semana ba hakerek naran (lapor diri-red) to’o agora laiha Justisa.

“Sira bandu ha’u halo demostrasaun,maibe sira kontra artigu 42-43 katak iha direito no liberdade halo demonstrasaun, nein iha avizu ba polisia maka halo manifestasaun, maibe sira kontra lei tenke lori ba tribunal fo justisa ba sira se la fo justisa ba sira entaun hasai tiha lei ida ne’e,”L-7 preokupa.

L-7 Subliña, Governante barak maka ukun la los, hodi halo transaksaun aimoruk a’at tama TL, maibe justisa laiha. Nune’e mos ukun nain sira obriga negosiante roda tolu duni hanesan animal, fa’an ikan, fa’an modo tahan hodi sustenta moris maibe hafuhu malu ho Governu hanesan iha tempu rezistensia laiha liberdade ba sira.

“Ema bo’ot sira lori narkotika mai iha ne’e laiha justisa, injustisa dokumentus konkretu ami sei lori prosesu lori narkotika mai TL ami sei levanta,ne se ?polisia duni maka tenke hatan,”dehan L-7.

Iha jestu manifestasaun ne’ebé L-7 halo ba loron primeiru, liu deit husi konferensia ba imprensa no hobur husi apoiantes sira hodi hato’o ida-idak nia expresaun no sentimentu. Manifestaun ne’e rasik sei kontinua deit nune’e to’o ejizensia sira nian ne’ebé deskreve bele responde husi Estadu.

Tuir observasaun katak, Iha manifestasaun L-7 nian ba loron primeiru ne’e, hahú husi dalan kruzamentu Palasiu Governu to’o iha Bidau, forsa Estadu hanesan PNTL ho F-FDTL taka metin hotu tanba tuir planu ne’ebé determina katak L-7 ho manifstantes rihun ba rihun sei halo demonstrasaun iha Largo Lecidere. Konferensia Imprensa ne’e mós L-7, uza Bonha mean hodi hato’o nia ejijensia ba Estadu. Tanba tuir L-7 laiha ema ida mak mai hasai nia Bonha mean no mos farda militar ne’ebé nia rai hela para depois aban bairua bele hatutan historia ba oan no ba bei oan sira no mos Timor-Leste.

Iha situasaun ne’ebé la’o iha kapital Dili, populasaun barak hakfodak no trauma ho planu demonstrasaun husi L-7 ne’e. Maibe iha parte seluk, aktividade Estadu no ekonomiku, no mos movimentasaun iha Dili la’o normal.eus/vig

Jornal Nacional