GOVERNU LANSA LIVRU ESTANDARIZASAUN SASUKAT PROJETU

DILI - Primeiru Ministru (PM) Rui Maria de Araújo, Sesta (22/07) halo lansamentu ba livru estandarizasaun sasukat projetu, atu nune’e ba oin projetu ne’ebé mak kaer hosi seitór  privadu sira bele garante ninia kualidade.

Iha diskursu iha serimónia lansamentu livru ne’ebé produz hosi Ajensia Dezenvolvimentu Nasionál (ADN) ne’e, PM Rui subliña, livru ne’e importante tebes tanba ba oin projetu hotu iha sasukat ne’ebé hanesan, bainhira la iha estandarizasaun ida hanesan mak sei hatudu liman ba malu, seitór  privadu hatudu liman ba governu no governu hatudu liman ba ADN no ADN hatudu liman ba seitór  privadu.

PM Rui hatete, Ministériu Planementu Investimentu Estratejiku (MPIE) no Ministériu Obras Publika Transporte Komunikasaun (MOPTK) bele hanoin mekanizmu ida atu sertifika tékniku  sira hotu liu-liu sira servisu iha governu bainhira  sira prepara ba BOQ atu hatene estandar sira ne’e hotu  ka la’e.

“Sé la’e  mak sei nafatin hatudu liman ba malu, iha sertifikasaun ne’e lolo’os  tenke iha hanoin espande ba konsultores sira estadu kontrata atu prepara BOQ tenke domina livru ne’e, se nia la prepara mak nia sei la dezeñu BOQ ida ho di’ak,” subliña PM Rui iha lansamentu ba livru sasukat ba projetu iha CCD, Kaikoli, Sesta (22/07).

Nia hatutan, sasukat de’it sei la to’o, se la utiliza sasakut ne’e rezultadu sei la iha, mesmu sasukat iha, ema hotu mesak Timor oan de’it, tanba mesak kolega de’it, tanba mesak fetosan no umane de’it, advezes estandar sira ne’e taka matan de’it ema la kumpri.

“Ha’u hakarak salienta tan aspetu importante ida, ita bele halo dezeñu di’ak, ita bele halo BOQ di’ak, fo baze ona ba estandar ne’ebé iha, bainhira  implementa obra se la iha kontrolu ne’ebé di’ak mak sei la’o la di’ak, ita hotu tenke rekoiñese se ema hotu hakarak atu buka lukru,” hatete PM Rui.

Tanba iha prosesu implementasaun projetu entaun iha ne’eba marjen manobra barak tebes, esntaun se la iha kontrola ne’ebé dia, maske iha ona sasukat sei la konsege garante ba redusaun enefisiensia, redusaun iha esbanzamentu no kontrola ba korupsaun.

Saida mak oras ne’e governu halo hosi prespetiva investimentu públiku, ne’e hanesan ipoteka ida oras ne’e gadaikan futuru jerasaun sira mai ne’e nian.

Tanba ne’e agora tenke halo investimentu públiku, tanba ne’e governu tenke hasai osan hosi fundu minarai liu hosi estimativa sustentavel ne’ebé mak gasta, governu halo ida ne’e ho razaun tenke investe iha enfra-estrutura bazikas atu transforma ekonmia no bele diversifika ekonomia Timor Leste nian.

Se la investe osan ida ne’e ho efisiensia ho redusaun ba esbanzamentu, signifika ipoteka futuru jerasaun futuru sira mai ne’e nian.

Atu nune’e fundu minarai hosi, enfra-estrutura sira la’o kompletu, transformasaun ekonomia la la’o, diversifikasaun ekonomika la la’o, signifika sustentavel ekonomia Timor Leste nian ba futuru sei nafatin la iha.

“Tanba ne’e mak ita hotu hanesan Timor oan haré  ba livru ida ne’e importante, regras jogu definidu ona, bainhira  ita joga, labele jogu livre nafatin, ita hotu tuir regra hodi nune’e ita bele kumpri objetivu ne’ebé ita hotu trasa tiha ona,” hatete PM Rui.

Entretanu Ministru Planemantu Investimentu no Estratejiku (MPIE) Kay Rala Xanana Gusmão husu ba deputadu sira iha uma fukun Parlamentu Nasionál (PN) atu komprende livru refere.

Tuir nia katak, kuandu iha VI governu konstitusional ADN seidauk mosu governu mak tun ba haré  projetu sira depois fila tiha liu tiha fulan rua tolu projetu sira ne’e monu hotu ona, entaun ho livru estandarizasaun ne’ebé mak iha bele ona halo sasukat ba projetu sira.

“Entaun ho buat sira ne’e hamosu devidas, entaun ha’u mos triste uitoan tanba projetu sira uluk ne’e la’o la dun di’ak, tanba ne’e mak hamosu livru ida ne’e”hatete Xanana.

Xanana haktuir Livru sasukat ida ne’e bele fasilita ona ba servisu hotu intermu governu no seitór  privadu sira oinsa mak bele halo dezeñu no BOQ.

Labele Uza Sasukat ba Projetu Tuan

Entretantu Vise Prezidente Consorsiu Nasionál Timorense (CNT) Agostinho Gomes husu ba Ajensia Dezenvolvimentu Nasionál (ADN) atu labele uza estandarizasaun sasukat ne’ebé mak foin lansa atu ba sukat fali projetu sira la’o antes ne’e no husu atu ema hotu tenke konsistente ba estandarizasaun refere.

“Ami fo parabens ba Ajensia Dezenvolvimentu Nasionál (ADN) ba livru estandarizasaun hodi halo sasukat ba projtu sira nia kualidade, maibé ami husu atu ADN labele uza livru estandarizasaun foun ne’e atu halo sasukat ba projetu sira ne’ebé mak la’o tiha ona,” hatete Vise  Prezidente CNT, Agostinho Gomes ba jornalista iha CCD eis Merkadu Lama, Sesta, (22/07).

Maske nune’e, Agostinho subliña, livru estandarizasaun ne’e di’ak no livru ne’e sei fo benefisiu ida ba seitór  privadu sira. Nune’e nia husu atu ema hotu tantu governu no seitór  privadu sira tenke iha konsistente ba livru ne’ebé mak produz no halo ona lansamentu.

Agostinho dehan, labele lansa tiha livru ne’e depois iha implementasaun oinseluk fali, tanba iha esplikasaun hosi tékniku  ADN nian hatete katak halo biaya umun, osan ba konsultan ne’e iha, maibé saida mak akontese kuandu kompaña halo planu no BOQ ba governu sira koa hotu tiha.

“Tanba ne’e ami husu saida mak tau ona iha livru ne’e ita hotu tenke konsistente, liu-liu ba instansia ne’ebé mak hasai livru ida ne’e mak ADN,” hatete Agostinho.

“Ba ami seitór  ptivadu, ami simu ho livru ida ne’e enkuantu ita konsistente ho livru ida ne’e,” Agostinho hatutan.

Entretantu Diretor Ezekutivu Ajensia Dezenvolvimentu Nasionál (ADN) Samuel Marcal haktuir,  livru ida ne’e kona-ba  ba kontajen  ba projetu ne’ebé mak liu ona ADN sei la uza.

“Livru ida ne’e kona-ba  kontajen ba projetu sira ne’ebé mak liu tiha ona ita sei la uza, maibé ba projetu sira ne’ebé mak foin komesa ita sei uza livru ida ne’e atu bele halo kontajen sasukat”hatete Samuel.

Maibé ADN kada loron ida uza oras rua hodi fo treinamentu nafatin no fo anunsia nafatin ba seitór  privadu sira ne’ebé mak karik seidauk komprende livru ne’e.

“Ha’u fiar katak livru ida ne’e la’ós  ema hotu-hotu atu komprende, tanba livru ida ne’e, tanba ne’e mak aloka ona ita nia espert nain 9 atu lor- loron sira fo treinamentu ba ita nia enjineiru sira no tékniku  sira iha seitór  privadu”hatete Samuel.

Portantu nia haktuir, ADN sei fo sai hosi Website ADN nian atu ema hotu bele asesu, atu nune’e ema rai liur sira bele asesu no seitór  privadu sira iha rai laran mos bele asesu.(gus)

Timor Post