segunda-feira, 5 de junho de 2017

Prezidente Repúblika Promulga ona Lei ba Rai

DILI, (TATOLI) – Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú-Olo iha loron 1 juñu promulga ona lei rai ho artigu 85 hodi rezolve disputa rai ne’ebé akontese nomos fó tittlu ba Timoroan atu sai nain ba rai.

Prezidente Parlamentu Nasionál, Adérito Hugo hateten, dekretu  Parlamentu Nasionál númeru 39/III ne’e Xefe Estadu promulga no PN simu kopia promulgasaun ne’e iha loron tuir mai.

“Rejime ida ne’e inisiativa kedas husi governu AMP (Aliansa Maioritaria Parlamentár) nian kuaze tinan 10 halo diskusaun,  maibé kaduka iha segundu lejislatura no terseira lejislatura, ho promulgasaun ne’e ita iha ona rejime konaba lei raiʺ, dehan Xefe Órgaun Lejislativa ba jornalista sira iha uma fukun, ohin.

Prezidente Komisaun A PN, Carmelita Moniz hateten lei rai ne’e define direitu primariu no sekundariu. Primariu ne’e define ba ema ne’ebé iha direitu a’as liu kompostu husi propriedade perfeita no propriedade informal.

“Diretu propriedade informal ne’e atu tau tanba ita nia povu barak iha sira nia rai duni maibé laiha sertifikadu tanba laiha oportunidade atu trata sertifikadu hahú koloniál portugés, okupasaun to’o agora, maibé tenke iha faktu nu’udar nain ba raiʺ, dehan tan.

Direitu sekundariu maka direitu aforamentu, governu sei fó bazeia ba nesesidade. Lei ne’e sei define direitu nain ba rai hahú 1975 to’o 1998 sei hetan direitu ba uzu espesiál nudar nain ba rai no uma bainhira la hetan reklamasaun husi parte seluk durante nia hela.

Alende ne’e, define mós sidadaun ne’ebe hela ka okupa rai husi propriedade Indonézia hahú tinan 1999 to’o agora, Estadu maka sei atribui tuir mekanismu governu nian.

“Governu sei atribui tuir dalan ida ne’ebé governu sei dekreta tuir sira nia dekretu lei katak atu atibui mós ho forma bele fó de’it ba ida ne’ebé ki’ak no mukit liu ou ba ema ne’ebé fó kontribuisaun ba luta naruk no boot tebes ou atribui liu husi dalan ida maka estadu fa’an hikas ba sira ne’ebé oras ne’e okupa hela rai estadu liuhusi kreditu ou sosa kotuʺ, dehan Carmelita Monis.

Parlamentu Nasionál espera ho lei rai ne’e sei fó direitu ba timor oan sira atu sai nain ba rai no rezolve ona problema disputa rai ne’ebé akontese iha rai laran.

Entretantu, lei rai ne’e oras ne’e dadauk iha ona prosesu publikasaun iha Jornál da Repúblika no sei  hahú implementa iha fulan-agostu hafoin publikasaun durante  loron 90.

Jornalista: Agapito dos Santos | Editora: Rita Almeida

Foto: Prezidente Parlamentu Nasionál (liman karuk) hasoru malu ho Prezidente Repúblika foin lalais ne'e iha Palásiu Prezidensiál Bairo-Pite. Foto mídia PN

Sem comentários: