MAIORIA KOMPANIA INTERNASIONAL ILEGAL MANAN PROJETU GOVERNU

DILI - Kompaña internasional liu pursentu 50 maka seidaun ba rejistu iha sistema Servisu Rejistu no Verifikasaun Emprezarial (SERVE) maibé manan tiha ona projeitu hosi governu rasik.

“Sira manan tender, sira direitamente ba iha kampu para servisu, pagamentu labele tanba sa? tanba sistema la akapta sira nia dadus,” informa Diretór Ezekituvu SERVE, Florênçio Sanches ba Timor Post iha nia servisu fatin Matadoru, Segunda (14/09).

“Ita kolia lolos ba lei sosiadade komérsiu, hakerek momós iha ne’eba, entaun ne’e krimi ka la’e, sim krimi, lei rejistu, nia kontra tanba nia la rejista, se nia internasional, aritigu 26 to’o 27 regula tiha katak ita nia kompaña estranjeiru mai hosi  rai liur kumpri lei ida ne’e maka foin halo mais lae,” afirma Diretór Florênçio.

Ho problema ne’e, nia rasik hato’o ona ba Komisaun Nasional Aprovizionamentu (KNA), no hetan ona resposta katak kompaña internasional ne’ebé de’it maka manan tender ba rejista tiha lai iha SERVE hodi hetan sertifikadu maka asina kontratu.

“Agora ne’e pelu kontráriu, sira asina kontratu to’o ohin loron hau nia meja nafatin atu halo pagamentu labele tanba sira seidauk rejita, tanba ne’e maka se bele karik ita komunika malu, kordena malu para instituisaun ida-idak labele interven instituisaun seluk, klaru la halimar ba ita nia pais ida ne’e, nasaun ida ne’e labele lori lei ida de’it  atu aplika hotu-hotu, kada atividade ida nia lei iha, ne’ebé lei sira ne’e konsidera hamutuk tiha maka ita foin foti desizaun, ikus ne’e lae hau nia lei maka nune’e nia asina ba mas lei seluk nia seidauk kumpri, ida ne’e maka ladun di’ak,” nia kestiona.

Diretór Florênçio hatete, uluk sidadaun Amérika ne’ebé konsege bosok governu Timor Leste hodi lori osan miloens tolu (3) liu halai tanba de’it governu fi’ar lalais ema ne’e sein rejista nia kompañia.

“Tanba ne’e ita atu prevene buat ne’e labele akontese tan tenkiser mai rejista tiha lai tanba governu fasilita buat hotu-hotu iha,”nia rekomenda.

SERVE La Rejistu Kompaña

Entretantu iha oportunidade Diretór  Florênçio informa, durante fulan rua hahú  hosi  fulan Jullu to’o Agostu SERVE la rejistu kompaña tanba tuir hela debate orsamentu tinan oin nian ho ministerius sira.

Too agora númeru empreza ne’ebé maka SERVE rejista ona hamutuk rihun sanulu atus ida tolu nolu resin lima (10135).

“Ida ne’e kompostu hosi  empreza ki’ik, iha 3541, Unipesoal Lda iha 4708, sira ne’ebé ba iha porkotas Lda iha 1819, SA 26, empreza públiku iha 1 no kompaña internasional iha 40,” haktuir Florênçio.

Nia rejeita informasoens ne’ebé dehan ema estranjeiru dumina iha rai laran.

“Ema estranjeiru ne’ebé maka halo negosiu iha rai laran iha 1567  ho ita rai laran hamutuk rihun 9 liu, sira hola fatin iha 10 to’o 15% hosi  total ne’ebé ke iha,” nia hatutan.

Iha parte seluk, nia dehan tan, oras ene’ dau-dau iha ona lei foun ne’ebé fó dalan ba negosiu ki’ik hanesan taxista, mikrolete no bus sira bele mai rejista.

“Ida ne’e hatudu katak sira kontenti ou haksolok ho sira nia negosiu hodi sustenta sira nia familia sira rasik no mós selu taxa ba estado,” nia hakotu.(jos)

Timor Post