PM RUI ARAÚJO: LA SAMA PATRIMONIA TIMOR LESTE

Primeiru Ministru  (PM),  Rui Maria de Araujo hatete,  matebian saudozu eis Ministru Edukasaun (ME), Fernando de Araujo La Sama nudar patrimonia familia nian,  nudar mos patrimonia Nasaun Timor Leste (TL) nian.

Tanba ne’e Xefi Governu, Rui Maria de Araujo  apela ba entidades hotu atu kontinua luta ne’ebe saudozu Fernando La Sama ho erois da patria sira seluk husik  hela ho responsavel mai ita ne’ebe maka sei moris.

“Fernando de Araujo La Sama nudar patrimonia familia nian, maibe Fernando  de Araujo La Sama nudar patrimonia Timor Leste(TL)  nian. Ha’u  nudar chefe do Govenu hakarak apela ba ita hotu nudar povu , nudar membru nasaun asuwai’in ida ne’e, Fernando Lasama hamutuk ho erois martires da patria hotu-hotu ne’ebe oras ne’e  balun iha ona seminterio da Patria Metinaro nomos balun seidauk  mai to’o iha ne’e hatudu hela dalan ba ita sira ne’ebe ohin loron sei iha ne’e, atu  kontinua luta ne’ebe sira hahu husi tinan 1975 ne’ebe hatutan husi jerasaun tuir mai. E ohin ita sira ne’ebe iha ne’e sei iha nafatin responsabilidade bo’ot ida atu kontinua ba oin,”PM Rui Maria de Araujo, hato’o  liu husi diskursu iha seremonia kari aifunan deslutu tinan ida saudozu Fernando La Sama de Araujo nian, iha Seminteriu  Herois da Patria Metinaro Sabadu (04/05/2016).

PM Rui haktuir katak, saudozu eis prezidente Parlamentu Nasional, Fernando La Sama de Araujo iha tempu  difisil I iha luta hatudu ezemplu lubuk bo’ot ida hanesan ema, hanesan luta dor no hanesan ema ne’ebe didika nia a’an tomak ba Estadu.

“Iha aspeitu tolu mak ha’u hakarak atu salienta iha ne’e ba ita hotu  katak, Fernando Lasama hatudu  ezemplu de entrega katak,  nia la servisu sorin balun, sorin balun nia entrega nia a’an tomak ba kauza komun ba kauza ne’ebe nia fiar katak los, ida ne’e ezemplu ida ba ita hotu. Segundu nia hatudu ezemplu moderasaun, kualidade ida ne’e importante ba ita hotu ne’ebe iha responsavel atu kontinua konstrusaun de nasaun, konstrusaun nasaun ida ne’e ba oin,”klarifika eis Ministru Saude (MS) iha primeiru Governu Konstitusional ne’e.

Hatutan PM Rui, saudozu La Sama ema ida ne’ebe ho karakter buka modera,  buka tau diverjensia ema hamutuk hodi buka solusaun hodi halo ema unido, presija banati tuir  ezemplu hirak ne’e.

“Ida ne’e mak ha’u hanoin ezemplu ida ne’ebe Fernando Lasama husik hela ba ita. Ha’u hanoin  selebrasaun tinan ida ne’e sei la ikus,  selebrasaun ne’ebe ohin ita halo atu onra memoria La Sama nian  sei la hotu  iha ne’e, tanba nia memoria ita hotu tenki kontinua onra nafatin, nia memoria tenki sai nudar matadalan no tenki sai nudar naroman atu ita hotu bele servisu no dezenvolve nasaun ida ne’e, La Sama lamate, La Sama sei nafatin iha ita nia leet,”afirma PM Rui.

Iha fatin hanesan, eis Prezidente da Republika Timor Leste , Jose Ramos  Horta, hatutan katak,  hahalok no kontribuisaun saudozu Ferando La Sama nudar ezemplu ida ba  entidades hotu liu-liu jerasaun foun tomak atu bele ho fuan bo’ot ho neon malirin rezolve kualker problema hotu.

“Fernando La Sama nudar ema ida ne’ebe kalmo teb-tebes mesmu ke iha situasaun difisil  teb-tebes, ha’u haree iha nia misaun 2002 -2012,  iha nia laran triste karik,  maibe nia oin ita laharee e nia mai husi familia ida ho orguilho ba dignidade, familia ida ne’ebe simples teb-tebes iha rai klaran, rai Ainaro iha Ramelau nia hun, hanesan mos nia interpreta didiak foho Ramelau nia testamunha ne’ebe mai tinan rihun ba rihun iha Timor nia laran,” haklean Ramos Horta.

Premiadu nobel da paz, Jose Ramos Horta esklarese mos katak,  saudozu Fernando La Sama nia istoria inklui mos saudozu sira seluk nia esperensia nudar mensagen ida ba Timor -an tomak atu banati tuir katak, tenki pasensia no hadomi malu, tanba ita lahatene ita nia moris to’o iha ne’ebe no bainhira mak mate.

Entertantu atual Prezidente Partidu Demokratiku (PD), Adriano do  Nascimento hatete, ohin loron estrutura, no militantes PD so temi deit liafuan ne’ebe saudozu Fernando La Sama husik hela katak, “ha’u nia dignidade la a’as liu dignidade nasaun nian”.

Saudozu prezidente partidu PD,  Fernando La Sama de Araujo husik ninia hahalok hodi hatur  povu nian  interese a’as liu interese hotu-hotu ho dignifika Timor Leste nia naran nudar nasaun ukun rasik a’an.

“Hakat ona ba tinan ida estrutura no militantes PD hanoin deit ona hahalok simplesidade, honestidade no maturidade no estadista Prezidente Fernando La Sama de Araujo sein hatudu ba sira ne’ebe presija atu haree hodi banati tuir iha prosesu formasaun karakter humana nudar Timor- oan no ukun nain iha nasaun foun ida ne’e,”prezidente partidu PD, Adriano do Nascimento hatun lia ho laran triste.

Maske saudozu eis vice Primeiru Ministru, Fernando La Sama de Araujo haksumik ona husi familias, povu no partidu nia leet, maibe fiar katak saudozu hamrik nafatin iha partidu PD ne’ebe saudozu rasik mak hari’i ne’e hodi hametin PD sai nudar forsa politika iha nasaun ida ne’e.

“Ami fiar katak maun kompaneiru Prezidente Ferando Lasama hamriik hela iha ami nia leet, tanba ne’e ha’u lori kuadrus no militantes PD nia naran husu autorijasaun husi Prezidente Fernando Lasama de Araujo atan ha’u haklaken moruk ne’ebe tolan, no todan ne’ebe ami hatur iha ami nia kabaas hafoin tinan ida Prezidente husik ami mesak iha mundu ne’e,”halerik prezidente partidu PD.

Adriano do Nascimento hatun lia katak, durante tinan 1 nia laran saudozu prezidente Fernando La Sama husik mundo, partidu infrenta situasaun lubuk bo’ot ida nudar naha todan ne’ebe maka partidu ne’e leba.

“Maun Prezidente Fernando Lasama, Ami sente kolen iha ami nia isin, ami sente susar iha ami nia neon no ami sente todan atu haklaken misaun politika umana ida ne’e nudar lider PD no nudar ukun nain iha nasaun ida ne’e, basa tinan ida nia laran PD infrenta situasaun ida ne’ebe difisil teb-tebes, kompaneira Emilia Jakakou, Luki  Constancio Relvad no kompaneiru sira lubun ida sira nia misaun nudar ema hakotu no hase’es ona hodi lao tuir ita bo’ot ba mundu rohan laek, ami sente todan teb-tebes,  tanba imi hotu hela deit imi nia naran para ami tuir, hela deit imi nia hahalok atu ami ba nati tuir ne’ebe ami fiar katak agora dadauk imi hotu iha ami nia leet, imi hotu sei la husik ami hotu hodi hadia PD no povu nasaun ida ne’e nia naran,”tenik Adriano do Nascimento.

Liu husi oportunidade ida ne’e Prezidente PD ne’e mos husu ba ba matebian saudozu Fernando La Sama konaba situasaun politika iha rai laran depois La Sama husik mundu katak, obra politika ne’ebe durante matebian Fernando La Sama hamutuk ho sira liu husi kriasaun  politika AMP bloku koligasaun kotu ona no hases a’an husi PD.

“Obra politika ne’ebe ita bo’ot hamutuk ho ami liu husi kriasaun politika Aliansa maioria Parlamentar (AMP) nian, bloku koligasaun hakotu no hases ona husi PD, ho ida ne’e ami haketak, no iha ona lutu hodi satan lasu amizade no fraternidade politika ukun nian, maibe to’o oras ida ne’e ami sidauk hatene lolos  hela nia hun iha ne’e no todan los iha se nia kabaas, ami hakaas an hodi buka tuir  lolos nia hun, maibe dalan ba ami laiha ona atu tuir no fatin ba ami hamamuk ona atu kahe no hatur lialos hodi halo ba malu,”ho matawen prezidenmnte PD haktuir.

Tuir Prezidente ne’e katak,  maske nune’e PD fiar lialos no justisa, dame no domin sei laiha nia ladik atu haketak no sei laiha nia lutu atu satan, basa kuadru no militantes PD  haka’as a’an hodi kaer metin no halo tuir liafuan ikus liu ho I’is kotu-kotu ne’ebe saudozu Prezidente Fernando La Sama de Araujo tatoli iha Ambulancia laran iha Suai Covalima hodi dehan “Imi hare’e malu ba tanba nasaun presiza ita”.

“Loos duni katak, nasaun presija entidades idak-idak, presija PD no Timor oan hotu-hotu atu kuda hamoris lialos, justisa dame no domin iha prosesu dedikasaun identidade kultural sosial no politika nudar nasaun ukun rasik a’an,”sublinha nia.

Maibe nudar ema nudar lider PD ami mesak labele kuda no hamoris lialos , dame no dimin iha nasaun foun ida ne’e,ami nia neon sei  nurak, ami  nia kbiit sei natoon hela maske ami iha determinasaun no protedaun atu dedika ami nia an hodi fo kontinuasaun ba obra politika no intelektual ne’ebe ita boot sira hela ba ami hodi dezenvolve no dignifika povu no nasaun ida ne’e.

Iha biban ne’e prezidente PD, Adriano  husu ba kompaneiru Prezidente Fernando Lasama no sira seluk ne’ebe laiha ona iha ami le’et inklui fundar nasaun no eroi sira hotu iha fatin ida ne’e atu ajuda ami hodi fo naroman ba dalan ida ne’ebe  ami la’o ba, loke odamatan ba fatin ida ne’ebe  ami atu kuda lialos justisa dame no domin.

La Sama sai dezenho ba Timor-oan

Entretnatu Bispo Diocese de Dili, Dom Virgilio do Carmo da Silva, SDB hatete, Saudozu Fernando La Sama de Araujo sai hanesan dezenho  ba  Timor-oan hotu tanba iha nia moris tomak too momentu ikus hakotu nia iis hatudu nia domin bo’ot ba nasaun rai Doben Timor Leste.

“Saudozu Fernando La Sama iha nia moris tomak to’o  minutu ikus hakotu nia i’is hatudu ba ita domin bo’ot ba rai doben ida ne’e. iha nia vida moris nia didika nia a’an tomak ba rai ida ne’e ida ne’e mak sai hanesan dezenho ida ne’ebe Timor-oan hotu tenki halo tuir,”haklaken Bispo Diocese Dili.

Tanba ne’e husu ba Timor oan hotu tenki tuir ezemplu ne’ebe Saudozuu Fernando La Sama fo ne’ebe sai nudar ema ne’ebe Nasionalismu, Patriotismu no seluk tan ne’ebe fo liu ba intesere komun duke interese privadu.

“Ida ne’e sai asentu ida ba Timor oan tomak atu halo tuir, basa saudoju Fernando Lasama durante nia moris sempre tau as interese komun duke interese privadu ne’ebe servisu maka’as hodi hetan ukun rasik a’an,”haklean Bispo Dili.

Nia mos haktuir, Fernando Lasama hatudu dezenho ida ne’ebe  pasensia, ho sentimentu Nasionalismu no patriotismu maka’as, ema ne’ebe servisu maka’as no ema ne’ebe tane a’as interese nasaun nian duke interese pesoal.

Bispo Virgilio sublinha,  maske ohin Fernando La Sama  nia isin mate ona, maibe nia klamar sei lamate ne’ebe sei nafatin ho Timor oan tomak hodi dezenvolve nasaun doben ida ne’e ba oin.

Iha fatin hanesan  Fancisco de Araujo nudar alin husi saudozu Fenando Lasama hato’o obigadu wai’in ba entidades hotu, Governu, Parlamentu,Partidu,  Sosiedade Sivil, Renetil inkui kolegas, familia nia parenstes hotu ne’ebe fo nia kontribuisaun maka’as hahu husi saudozu Fernando La Sama husik nia vida no to’o iha koremetan, ne’e karik atendementu husi familia ba iha seremonia mate nian no koremetan nian ladun diak lori familia bo’ot saudozu Fewrnando La Sama husu deskulpa no perdaun.

“Ha’u hanoin katak dala ida tan hahu husi inisiu to’o mai iha ne’e ha’u husu obrigadu wai’in,  i husu deskulpa karik durante iha seremonia mate to’o mai iha ne’e ami familia nia atendementu ladun diak iha ita bo’ot sira nia laran, ho haraik a’an ami husu perdaun, nune’e mos karik durante saudozu Fernando La Sama nia vida moris i karik durante sai nudar membru Governu karik iha servisu fatin nia hahalok ruma ladun kona ita bo’ot sira nia laran ha’u lori nia laran husu deskulpa perdua nia sala sira hirak ne’ebe nia halo,”hateten reprezentante familia ne’e.

Nia haktuir, durante saudoju nia vida moris hahu husi vida joven to’o nia mate, nia didikasaun no vokasaun barak liu ba iha interese nasaun nian duke familia, tanba ne’e familia sente konsente no haksolok ho ida ne’e.

“Ho ida ne’e ami familia bele hatete katak, ida ne’e lisaun ida ba ita hotu atu bele halo tuir knaar ninian ne’ebe ba interese Estadu nian,”haklaken alin saudozu La Sama.

Partisipa iha seremonia deslutu saudozu Fernando La Sama kompostu husi,  Primeiru Ministru (PM) Rui Maria de Araujo, eis Prezidenda da Republika, Jose Ramos Horta, Ministru Koordenador Asuntu Sosiais, e Ministro Edukasaun (MKAS-ME), Antonio da Conceicão, Ministru Negosiu Estrangeiru, Hernani Coelho, reprezentante Tribunal de Recursu, reprezentante Partidu FRETILIN, reprezentante Partidu CNRT, fundador e kuadrus no militantes partidu PD   husi Nasional too Munisipiu, estudantes ensinu Superior husi Universidade da Paz, reprejentante estudante ensinu sekundaria Munisipio Ainaro, familia parentes , no kolegas iha kapital Dili inklui husi Munisipiu balun.

Foto 1 La Sama – Foto 2 Hafoin misa Seremonia Deslutu ba Saudozu Fernando de Araújo La Sama, Fen (Espoza) segundu, Fernando La Sama nian, Francisca da Cruz Araújo, kous ho sira nain rua nian oan ba tau Ai Funan ba Rate La Sama nian iha Semiteriu Herois da Pátria Metinaro, Sabado (04/06/2016), ne’ebe Matebian La Sama halo ona ba Tinan Ida (1).FOTO:JN-DIÁRIO/LOUNGUINHO DOS REIS.

Jornal Nacional