Imunidade Obstakulu Luta Kontra KKN

DILI: Estadu Timor-Leste liu husi hotu-hotu iha vontade makaas atu kombate korrupsaun koluzaun no nepotizmu (KKN) iha nasaun ne’e, maibé obstakulu boot ne’ebé sira hasoru maka imunidade, liuliu ba poderozu sira ne’ebé buka dalan atu asegura malu.

Prezidente Global Organization of Parliamentary Anti Corruption (GOPAC) Timor-Leste, Francisco Miranda Branco hatete, iha tinan 2019 sira sei foka liu ba lejizlasaun, liu-liu ba brankamentu kapitál no instala ona sentru informasaun finanseira ne’ebé monitoriza tranzasaun finanseira hodi evita krime ne’e.

Alende ne’e, liu husi deputadu sira ne’ebé hamahan aan iha GOPAC sei esforsu atu iha tinan ne’e bele aprova Lei Anti Korrupsaun (LAK) tanba tinan sia ona maibé to’o ohin loron seidauk bele hetan aprovasaun.

Ohin loron, Timor luta kontra korrupsaun bazeia de’it ba Kódigu Penál, maibé ne’e mós tama ona ba tinan sia Kódigu Penál ne’e mós presiza halo alterasaun no atualizasaun, tanba evolusaun krime sira mós mosu oioin de’it, entaun presiza lei atu akompaña.

Iha prosesu luta kontra korrupsaun, iha tinan hirak nia laran ne’e seidauk másimu tanba ema balun reziste makas hodi defende malu hodi dezvia prosesu luta kontra korrupsaun ne’e.

“Ita atu luta kontra korrupsaun tenke iha konsensu nasionál, órgaun soberania sira tenke koopera malu bainhira Tribunál sira husu atu hasai imunidade membru governu ka deputadu ruma ita tenke koopera” dehan nia, iha Uma Fukun PN, horisehik.

Nia konta tuir, antes ne’e prosesu hasai imunidade membru governu nian balun, maibé balun lori karta mai PN husu atu labele hasai imunidade governante ne’e.

Ho situasaun hirak ne’e, difisil atu luta kontra korrupsaun iha rai laran tanba timoroan rasik la respeitu justisa oinsá atu hatuur justisa iha nia fatin.

Foin lalais ne’e, PN hasai ona imunidade deputadu na'in rua hanesan Mariano ‘Assanami’ Sabino no António da Conceição, ne’e modelu ne’ebé atu hatuur justisa iha rai ne’e oinsá atu luta kontra korrupsaun.

Tuir loloos ne’e mak tenke implementa iha nasaun demokrátiku, la'ós halo tiha kazu Tribunál notifika defende malu halo karta mai iha PN hodi labele hasai imunidade.

Ohin loron, Komisaun Anti Korrupsaun (KAK) seidauk iha ninia ezekutivu tanba ne’e sei iha hela faze entendimentu, maibé kuandu komisáriu iha órgaun soberania sira la koopera malu mós hanesa de’it.

Iha fatin hanesan, Presidente PN, Arão Nóe hateten, Komisáriu KAK ne’ebé to’o ohin loron seidauk iha ne’e sai hanesan problema boot ba órgaun investigasaun iha Estadu nian.

Eleisaun ba Komisáriu KAK nian ba dala lima ona maibé laiha solusaun, tanba ne’e deside suspende lai hodi buka dalan seluk atu buka solusaun.  

Jacinto Xavier | Independente