quinta-feira, 27 de abril de 2017

Angola, Mosambike ho Guiné Ekuatorial tuun iha Índise ba Liberdade Imprensa nian

Angola, Mosambike ho Guiné Ekuatorial tuun iha klasifikasaun ne'ebé halo hosi organizasaun Reporters Sans Frontières (RSF) kona-ba liberdade imprensa nian iha mundu, bainhira Cabo Verde, Guiné Bissau ho Timor-Leste aumenta.

Tuir relatóriu ne'ebé halo tinan-tinan hosi organizasaun no fó sai iha loron-kuarta ne'e, dezempeñu aat liu entre membru sira hosi Komunidade Nasaun sira Lian Portugeza nian (CPLP) maka hosi Guiné Ekuatorial, ne'ebé tuun pozisaun tolu, ba 171, iha tinan nasaun 10 hosi nasaun 180 ne'ebé hetan avaliasaun hosi teritóriu ne'e - ne'ebé la inklui São Tomé e Prínsipe.

Nasaun mantén iha rejimi autoritáriu hosi Teodoro Obiang Nguema, ne'ebé eleitu fali iha Abril tinan 2016 ba mandatu prezidensial dalima ba tinan hitu, nune'e reflete iha dalan oinsá komunikasaun sosial hetan influénsia, refere iha dokumentu ne'e.

Dokumentu ne'e hatutan katak reportajen sira kona-ba primavera árabe nian, konflitu sira iha Mali ka Síria, ka lakon hosi antigu prezidente Burkina Faso nian Blaise Compaoré hetan bandu, nune'e mós ho akompañamentu ba prosesu hosi Laurent Gbabgo, eis-prezidente Kosta-Marfim nian, iha Tribunal Penal Internasional nian.

"Kontrolu hosi meiu komunikasaun sosial sira no sensura prévia akontese beibeik iha nasaun ne'ebé governadu hosi Obiang durante tinan 38 nia laran. Ho rejimi autoritáriu ne'e, laiha duni posibilidade hodi kritika Prezidente ka forsa sira seguransa nian", hatete hosi autor sira relatóriu nian.

Angola iha pozisaun 125, tuun fatin rua hosi klasifikasaun tinan 2016 nian, tanba kontrolu ne'ebé rejimi mantén iha komunikasaun sosial iha nasaun, no hala'o ona lejislasaun foun iha tinan 2016 ne'ebé fasilita prosesu judisial sira tanba difamasaun no obriga televizaun ho rádiu sira transmiti diskursu prezidensial sira, refere hosi organizasaun.

"Maski hosi liberalizasaun modestu ida ne'ebé ikusmai sai hanesan monopóliu hosi televizaun estatal, jornalista sira kontinua hetan kontrolu beibeik ida, liuhosi lejislasaun angolanu anti-difamasaun ka liuhosi métodu ida diskretu liu hanesan detensaun ba jornalista sira ne'ebé halo autoridade sira hirus", hakerek iha dokumentu ne'e.

Mosambike tama iha fatin 93, ne'ebé iha tinan 2016 tama iha fatin 87, tanba iha autosensura, liuliu iha zona rural sira, no intimidasaun ba jornalista sira hosi autoridade sira.

"Iha 2015, Paulo Machava, ne'ebé serbisu ba jornal online Diário de Notícias, ema oho iha estrada. Nia uluk defende jornalista sira ne'ebé hetan prosesu tanba difamasaun hosi Xefe Estadu", hanoin hosi dokumentu.

Timor-Leste sa'e ba fatin 98 no simu elojiu tanba liberdade expresaun nian, maski iha prosesu sira iha justisa hanesan dalan intimidasaun nian, violénsia polítika no krítika públiku sira ba meiu komunikasaun sosial hosi membru sira governu nian ka hosi deputadu sira.

"Jornalista sira Timor-Leste hasoru presaun oioin ne'ebé tenta hodi bandu sira hodi hala'o profisaun ne'e ho livre", subliña hosi relatóriu.

Nasaun luzófonu ne'ebé iha klasifikasaun di'ak liu, exseptu Portugal, maka Cabo Verde, iha pozisaun 26, sa'e fatin lima iha tinan 2016.

Nasaun ne'e hetan rezultadu di'ak tanba laiha atake sira hasoru jornalista sira no liberdade imprensa hanesan di'ak tebes", maski iha televizaun estatal TCV no iha Rádio Nacional do Cabo, ne'ebé nia konteúdu hanesan independente.

Maibé, relatóriu nota "grau ida hosi autosensura", ne'ebé fó ba "tamañu ki'ik hosi nasaun no hosi área komunikasaun nian", ne'ebé halo jornalista rezisti hodi hamosu konflitu sira ho posível patraun foun sira".

Tuir Guiné-Bissau, iha pozisaun 77, aumenta fatin rua hosi fatin 79 ne'ebé nia okupa iha 2015.

Tuir autor sira hosi dokumentu, "difikuldade polítiku favorese ona injerénsia Estadu nian ba meiu komunikasaun estatal sira ne'ebé troka tiha ona nia diretor sira".

Maski área ne'e nakloke ba privadu sira no iha liberdade expresaun nian, hatete katak iha autosensura bainhira ko'alia kona-ba kestaun sira ne'ebé iha ligasaun ho Governu, krimi organizadu ka influénsia hosi militar sira iha sosiedade.

"Jornalista balun hili hadook aan tanba intimidasaun sira no ameasa sira", nota iha relatóriu.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: