DEKLARASAUN BANKADAS LA REALISTIKU

 

Sosiadade sivil konsidera deklarasaun husi bankada CNRT no Fretilin larealistiku, tanba koalia labazeia ba analiza no dadus.

Tuir observador Lao Hamutuk Juvinal Dias dehan, Parlamentu iha obrigasaun atu halo lei no orsamentu tuir nesesidade nasaun no povu, laos atu fakar deit no fo han emprezariu. Ne’e mak bainhira Prezidenti senti, orsamentu ne’e la fo valor ba povu nia moris, nia iha direitu atu veta, ne’e ajuda povu atu asesu moris diak.

“Ba ami nia hare, orsamentu 2016 ne’e rasik dok husi povu ninia nesesidade, orsamentu ne’e mai atu gasta deit ba kompañia no Governu fakar deit ba festa, ikus sei lahetan ninia retornu,” dehan Juvinal ba jornalista sira bainhira partisipa re-konfirmasaun OJE 2016 iha PN, Sesta (8/1).

Tuir nia, deklarasaun sira ne’ebe bankada CNRT no Fretilin fo sai ne’e, sei laazuda povu atu moris diak, maibe bankada PD husu PN iha fuan bo’ot liu atu rezolve ho fuan malirin.

“Deklarasaun sira ne’ebe bankada fo ne’e vigansa no defensivu, sira koko hatan ho politik, laos realistiku no objektivu,”tenik nia.

Iha fatin hanesan, peskizador Luta Hamutuk, Elio Pereira Gimaraês sekunda, deklarasaun ne’ebe bankada hato’o ne’e politiku deit, la bazeia ba analiza no dadus hodi kontra prekupasaun Prezidenti nian.

Nia haktuir, klaru katak Prezidenti halo veta politika, maibe hanesan PN iha mekanismu diak atu asegura OJE ho esplikasaun ne’ebe tuir analiza no dadus.

“Deklarasaun ne’ebe hato’o husi CNRT sei laazuda prosesu komunikasaun no konsensus entre soberanu, tanba deklarasaun ne’e hanesan hatun no trata malu deit. Kuandu hasai liafuan tenki hanesan ema politik, labele hanesan ema bai-bain,” dehan Elio.

Tanba ne’e, nia husu orgaun soberanu tenki iha komunikasaun diak hodi salva OJE, hodi hadia povu nia moris.nty

Atraza promulga OJE, sei afeta ba ezekusaun

Sosiadade sivil liu husi Lao Hamutuk no Luta Hamutuk fo ninia observasaun katak, ho promulgasaun orsamentu jeral estadu 2016 ne’ebe tarde, bele afeita ba ejekusaun planu no programa.

Tuir peskizador LH, Elio Pereira katak, prezidenti sei laveta bad ala rua, maibe se nia dada tan OJE 2016, entaun bele implika ba administrasaun estadu no ejekusaun planu no programa.

Persiza mos iha fuan diak ida atu halo desizaun ida ba povu moris, PR nia veta ne’e pratika konstitusional, ne’ebe PN lalika tauk.

“Parlamentu kontinua mantein ninia pozisaun votus ne’ebe sira fo, tanba ida ne’e veta politik. Iha konstitusaun mos hatete se Parlamentu mantein automatikamente Prezidenti tenki promulga, se Prezidenti lapromulga mak Prezidenti tenki rejigna an no kontinua ho eleisaun antisipada,”esplika Elio.

Maibe peskizador Lao Hamutuk Juvinal Dias kontinua katak, laiha implikasuan ba administrasun estadu, tanba iha lei orsamentu estadu koalia koanba sistema duo decimal. Sistema ne’e aplika bainhira orsamentu seidauk iha, ne’ebe lalika prekupa no lalika politiza sasan ida diak ne’e ba sala.

Nia esplika, sistema duo decimal ne’e katak, fahe despeza atual iha 2015 divide ba fulan 12 hodi hetan ninia medida (rata-rata). Medida ne’e mak uza fali ba 2016, ne’ebe estadu sei lahetan impedementu ruma husi veta ida ne’e.nty

Jornal Nacional