GOVERNU SEIDAUK HILI EMA IDA HALO DIALOGU HO MAUK MORUK

PAULO REMEDIOS: “DEKLARASAUN SEKOMS LA LOS”

Advogadu, Paulino Gama ‘Mauk Moruk’ (MM), Paulo Remedios hatete, deklarasaun Sekretariu Estadu Komunikasaun Sosial (SEKOMS) Nelio Isaac nian kona ba Governu ho Prezidente Repúblika (PR), Taur Matan Ruak, seidauk hili ema ruma ka hili Laureado Nobel da Paz, José Ramos Horta, atu bele halo dialogu ho MM ne’e la los.

Tuir Paulo Remedios katak, Governu ho PR Taur halo tiha ona karta ida hodi nomeia premiadu Nobel da Paz José Ramos Horta atu halo dialogu ho MM.

“Governu hamutuk ho Prezidente Republika ka Prezidente hamutuk ho Governu hanesan deit, halo tiha ona karta ida atu nomeia premiu nobel da paz, José Ramos Horta atu halo negosiasaun ba dialogu. Ho ne’e reprezenta Governu, la’os Sekretariu Estadu, reprezenta Governu Primeiru Ministru mak reprezenta Governu, Primeiru Ministru atu halo reuniaun dala ida, ka dala 10 hamutuk ho Prezidente Repúblika ne’e la’os ha’u nia kompetensia ka ha’u mos la iha direitu atu kestiona dala hira mak sira koalia kona ba asuntu ida ne’e, kuandu PR hala’o diskusaun kona ba asuntu ne’e nia bolu ema ne’ebe mak nia hakarak koalia ne’e, la’os ha’u ka Sekretariu Estadu ba hotu iha ne’eba,” hatete Paulo Remedios ba JN-Diário, Kuarta (22/07), iha nia servisu fatin, Institutu Jurídiku Timor-Leste (IJTL), Metiaut, Dili, hodi responde SEKOMS Nelio Isaac nia deklarasaun katak, Governu seidauk hili ema ida atu halo dialogu ho MM. “Secretarios Estado Nelio Isaac nia deklarasaun ne’e lalos’’ dehan Remedios.

Paulo Remedios afirma, Sekretariu Estadu dehan Governu la iha koñesimentu, dala barak iha Governu nia kompetensia Primeiru Ministru halo desizaun ka halo enkontru ho bainaka ruma Sekretariu Estadu la hatene, tanba la hatene labele dehan karta ne’ebe Prezidenti hamutuk ho Governu hili eis Prezidente Repúblika (PR) José Ramos Horta hodi halo dialogu ho MM ne’e falsu, tanba Sekretariu Estadu la iha koñesimentu, nia la iha kompetensia no la iha direitu atu koalia kona ba asuntu ida ne’e.

“Prosesu Mauk Moruk, hanesan prosesu judisial ida ne’ebe iha segredu justisa, jornalista hotu hatene, palavra ne’e segredu justisa, portanto la iha interese kualker ema ka públiku atu halo komentariu ne’ebe la fasilita dialogu, la fasilita paz dezenvolvimentu nasional, PR ho reprezentante Governu, Primeiru Ministru hakarak halo negosiasaun, nomeia premiu nobel da paz halo dialogu, mesmo que ita la gosta maibe ita tenki apoiu inisiativa sira ne’e tanba hakarak iha paz no dame hodi lori dezenvolvimentu ba rai ida ne’e. la’os halo komentariu ne’ebe la fo benefisiu ba estabilidade,”hatete Advogadu Mauk Moruk nian ne’e.

Tuir Advogadu Paulo Remedios katak, karrta ne’ebe husi Prezidente Repúblika ba familia Mauk Moruk nian ne’e simu iha dia 15/07.

“Se la fiar konfirma ho Prezidente Repúblika ka Xefi Caza Sivil, la’os Sekretariu Estadu mak haruka karta ne’e mai. Kontiudu karta ne’e nomea fo mandatu ba primeiru nobel da paz atu halo dialogu, no karta ne’e fo koñesimentu ba familia Mauk Moruk, Cornelio Gama (L7),”dehan tan Paulo Remedios.

Karta ne’e, Paulo Remedios haktuir katak, reprezenta Prezidente Republika no Governu. Dala barak Paulo Remedios dehan, Primeiru Ministru koalia kona ba asuntu ida ne’e konfidensial ka segredu justisa.

“Se mak iha direitu atu koalia ida ne’e, Prezidente Republika, Primeiru Ministru, Tribunal, Ministeriu Publiku no advogadus, Sekretariu Estadu la iha kompetensia no direitu atu koalia kona ba ida ne’e tanba sa la pergunta ba asosiasaun estudante sira iha direitu atu koalia kona ba ida ne’e ka lae, sira la iha direitu. Apakah asuntu ne’e bele pergunta ba Ministru Agrikultura, liga ho asuntu ida ne’e ka lae, la iha ligasaun, ne’e dialogu justisa, se mak responsabiliza, Primeiru Ministru mak responsabiliza hamutuk ho Prezidente Repúblika,”dehan Paulo Remedios.

Paulo Remedios subliña katak, nia brani koalia hanesan ne’e tanba karta husi PR Taur ho Governu nian ne’e nia mos iha kopia ida.

“Hau haree tiha ona karta ne’e tanba ha’u iha kopia ida, ha’u lalika koalia barak porque ne’e segredu justisa iha negosiasoens, Prezidente Repúblika rasik, konfirma ba ekipa advogados, iha desizaun tiha ona, Sekretariu Estadu la iha koñesimentu labele involve nia naran, nia la iha koñesimentu ba ida ne’e la iha diretu atu koalia, nia haree hala’o knaar, servisu iha nia Sekretaria Estadu,”Paulo Remedios hatete.

“Hau nia area justisa, nia la’os area justisa, ne’ebe lalika koalia ida ne’e, lalika halo provokasaun notisia falsu, ne’e buatu deit, PR la’os ema atu halo buatus, PR rasik informa ha’u katak, ha’u ho Governu desidi tiha ona, ha’u fiar Prezidente Repúblika, Taur Matan Ruak nudar ita nia maun bo’ot, agora iha karta ida ne’e se mak asina, Aniceto Bertene Guro Neves, Xefi Casa Sivil Interinu, ne’e husi Palasiu Prezidente ka lae, data 15/07, agora nia dehan la iha, apakah Prezidente Republika bosok, ne’e original, maun Prezidente enkontru ho ha’u dehan, aban ha’u sei entrega karta ida ba o, na realidade entrega duni, Governu no Prezidente Republika, la dehan Sekretariu Estadu nia naran, ita hotu kolabora, ha’u prontu atu ajuda estabilidade ba prosesu ida ne’e,”dehan Paulo Remedios.

Angela Freitas Lamenta

Nune’e mos, Angela Freitas, hanesan Dirijente Politika ne’ebe hetan fiar iha prosesu negosiasaun hanesan mediador ao mesmo tempo nomeia husi parte familia hateten katak, nia lamenta ho deklarasaun SEKOMS Nelio Isaac ne’ebé dehan Prezidente Repúblika Taur Matan Ruak ho Governu seidauk hili ema ida atu halo dialogu ho MM.

“Ami simu ona surat husi Xefe do Estado Taur Matan Ruak ne’ebe hato’o ba familia sira katak nomeia ona Premiadu Nobel da Paz, José Ramos Horta atu sai reprezentante husi parte Governo nian no ha’u rasik (Angela Freitas) hanesan Dirjente Politika ne’ebe hetan fiar iha prosesu negosiasaun hanesan mediador ao mesmo tempo nomeia husi parte familia hanesan representante husi familia atu haree ba kestaun ne’e,”dehan Angela Freitas liu husi konferensia ba imprensa iha nia knaar Fatin Bairo Formosa, Dili, Kuarta (22/07).

“Tan ne’e hakarak husu ba identidade tomak liu liu husi parte Governu nian, tamba ami lamenta tebes ho deklarasaun husi parte Governo ne’ebe fo sai iha Jornal Nacional Diário husi señor Nelio Isaac katak seidauk iha nomeasaun husi parte Governo no Prezidente Republika kona ba dialogo ida ne’e,”dehan Angela Freitas.

Kona ba kestaun ne’e, nia dehan, prosesu dialogu ne’e tenke iha vontade diak husi parte Governo tamba husi parte Xefi Estadu iha ona vontade atu loke dialogu entre Governo nomos Prezidente husi grupu ilegais Konsellu Revolusan Maubere Mauk Moruk.

“Ha’u hanoin tempo to’o ona mai ita atu ida-idak rekoñese nia sala, ita labele politiza fila fali situasaun ne’e ba interese individu ka interese partidariu no grupo, tamba durante ita akompaña situasaun iha rai laran dala barak povu inocente, kbiit laek sira mak sai vítima ba prosesu politika ne’ebe inresponsabilidade, ita tenke hapara buat hirak ne’e no agora tenke buka oinsa para Timor oan sira hamutuk hodi haree dezenvolvimento nasaun ne’e nian,”haktuir Angela Freitas.

Atu asegura paz no estabilidade, Angela Freitas dehan, la’os mai deit husi forsa armadas ho polisia maibe mai duni husi sidadaun tomak. No mos tenki hakruk ba lei ne’ebé vigora iha rai ida ne’e. Tanba ne’e nia husu kontribusaun masimu husi entidade hotu liu-liu ukun nain sira.

“Ita koalia kona ba lei, ema hotu iha lei nia okos sem iha diskriminasaun, ita labele haree fali ema ida rua iha fali lei nia leten, ita hotu akompanha ita hotu sai vitima ba prosesu ida ne’e, ita lakohi tan jerasaun tuir mai atu lori tan todan ba hahalok iresponsabilidade husi politika sira ne’ebe buka politiza buat hirak ne’e ba sira nia interese,”Angela Freitas fo hanoin.

Angela Freitas, hanesan reprezentante familia husi Mauk Moruk prontu atu kopera, hanoin tempu to’o ona atu iha koperasaun entre Xefi Estadu no Governo. Maibe oras ne’e dadaun, Angela dehan, seidauk iha koordenasaun diak entre Xefi Estadu no Governo tamba ne’e mak mosu fallansu bo’ot iha komunikasaun liu liu iha media sira.

“Ami iha ne’e simu ona surat husi Prezidente Republika ne’ebe asinadu iha dia 15 de julho husi Chefe da Casa Civil Interino Aniceto Guro Berteni Neves. Ha’u rasik simu mos Prokurasaun legalmente husi MM sai hanesan reprezentante ofisialmente ba kualker dialogu ne’ebe atu hetan iha prosesu dialogu, iha ao mesmo tempo ha’u hetan Prokurasaun husi parte familia ne’ebe fo fiar tomak mai ha’u nudar reprezentante husi familia, tamba ne’e husu ba publiku atu respeita prosesu ida ne’e,” dehan Angela Freitas.

Hatan ba kestaun ne’e, iha loron hanesan, fatin Palasiu Governu, Sekretariu Estadu Komunikasaun Sosial (SEKOMS), Nelio Isaac hatete, oras ne’e Governu seidauk deside ema ida atu halo dialogu ho Mauk Moruk. Maibe Governu nia desizaun mak públiku hotu hatene katak, kontinua buka ema ne’ebe involve krime atu lori ba hasoru prosesu judisial.

“Se Prezidente mak haruka surat ba familia Mauk Moruk nian nomeia ema ruma ba halo dialogu ne’e, kompetensia Prezidente nian la’os Governu. Governu bazeia ba publikasaun JN-Diário Segunda 20/07, iha publikasaun katak, Governu hili Horta halo dialogu ho MM, Governu seidauk desidi ida, se familia sira mak simu duni karta ofisial ruma husi Prezidente Republika entaun husu ba Prezidente Repúblika, Governu so membantah (rezeita) deit iha jornal Diário, ne’e la’os Governu mak eskolha maibe Prezidente mak eskolha,”dehan Nelio Isaac.Des/Nes

Jornal Nacional