ACELDA konsege sosa hare tonelada 6 iha tinan 2015

BAUCAU - Kompañia Nasional Acelda ne’ebé hahu investe iha produsaun fos dala uluk iha Timor-Leste iha tinan ne’e konsege sosa hare hamutuk tonelada 6 hodi produs fali ba fos. Diretór Jeral no nain ba kompañia Acelda, Higinho da Costa hateten oras ne’e dadaun  kompañia Acelda konsege sosa ona hare husi komunidade agriultor sira ham utuk tonelada 6 no kontinua buka informasaun atu sosa nafatin hodi produs fali ba fos.

Ohin loron kompañia ne’e  konsentra uluk iha parte leste no hare ne’ebé kompañia ne’e sosa kada kilo ho folin Centavos 40. “Tanba ita hare iha tinan hirak liu ba, ita nia governu implementa ona programa ida ho naran povu kuda governu sosa, maibe na realidade ninia rezultadu ne’e  ladun diak I agora ita nia governu muda fali ba loja do povu. Ita haree bazea ba implementasaun programa ida uluk komunidade sira barak mak preokupa liu kona-ba sira nia produtu no laiha ema ida atu sosa sira nia produtu tanba ne’e Acelda mosu,” nia  hateten ba BT foin lalais ne’e iha nia knar fatin.

Nia dehan  pasu dahuluk Acelda ho inisiativa atu kobre ba Munisipiu 4 hanesan Baucau, Lautem, Manatutu no Vikeke atu sosa komunidade  nia produtu liu-liu hare. “Ami halo atividade ne’e hahu iha  tinan2014 ate agora 2015 I ami sei kontinua nafatin sosa produtu lokal husi komunidade agrikultor sira ne’ebé hakarak,” diretór ne’e informa. Tuir nia, katak iha tinan ne’e (2015) sira foin sosa hare ho 6 toneladas  tanba ne’e kompañia  kontinua buka informasaun kona-ba komunidade ne’ebé fa’an  hare kulit.

 “Hau husu ba komunidade agrikultor sira ne’ebé mak hakarak fa’an produtu hare mai iha iha Kompañia Acelda no Acelda prontu atu ba sosa sira nia produtu, li-liu iha iha Munisipiu 4 iha regiaun Leste,” nia husu. Nia hatutan, hare ne’ebé kompañia sosa sei produs fali ba fos hodi fa’an fali ba publiku liu husi  loja ne’ebé mak estabelese ona iha Munisipiu balun ho logo Acelda nian. “Oras ne’e dadaun ita espalha ona, maibe merkadu mak sei difikulta ba produsaun, tanba ita nian produtu labele kompete ho produtu mai husi rai liur. Tanba ne’e mak ita labele kompara ho produtu husi rai liur ho folin ne’ebé agora dadaun ne’e iha, tanba folin ho dollar ne’ebé sáe makas iha nasaun sira,”dehan nia

Preokupasaun hirak ne’e makdurante ne’e nudar setor privadu haree katak buat hotu disiziaun iha governu nia liman, maibe mekanismu oinsa para produtu hirak ne’e tama iha merkadu.Director kompania ne’e afirma, nudar setor privadu labele foti desizaun mesak, tanba buat hotu iha governu nia liman, oinsa bele haree ba produtu nia kuantidade atu tama ba merkadu. “Ami nudar setor privadu ami mesak labele halo buat ida sekarik buat sira ne’e hanesan ne’e, maibe tuir hau nia hanoin, politika governu nian laos atu hapara, maibe buka planu oinsa para ita nia produtu ne’e, bele kompete ho produtu ne’ebé mai husi rai seluk.

Selae produtu husi rai liur bele domina iha ita nia rai laran, entaun ita nia agrikultor sira komesa baruk atu halo servisu, ita nia to’os no natar sira komesa husik abandona, ida ne’e mak durante ne’e tuir hau nia hanoin no haree iha terenu,” nia dehan. Nia tennik iha Munisipiu 4,  nia produtu barak liu hanesan Munisipiu Vikeke, Manatutu, Baucau no menus liu mak iha Lospalos. Maibe kompania mos buka esforsu an nafatin oinsa agrikultor sira iha inisiativa rasik halo sira nia to’os no natar, hodi nune’e bele aumenta sira nia produsaun iha rai larannia fo hanoin.

Nia salienta tan, katak oras ne’e dadaun atu tama ba merkadu difisil liu, maibe oinsa politika governu nian atu hare no fo motivasaun ba agrikultor sira atu nune’e servisu makaás hodi hasáe produsaun iha rai laran. Director ne’e esplika, tinan hirak liu ba governu implementa uluk programa ho naran povu kuda governu sosa depois tuir fali mai implementa fali loja do povu liu husi MCIA ba agrikultor sira katak, kada kg 1 $0,75 cent, maibe na-realidade iha area rurais agrikultor sira kontinua hakilar, tanba sira nia produtu lafolin. Tanba ne’e mak Kompania Acelda foti inisiativa rasik, tun iha baze, maske do’ok ka besik iha parte leste, kompania Acelda fo presu $0,40 ba komunidade sira, tanba kompania rasik diretamente ba sosa sira nia hare.

Dezafiu ba kompiteisaun produtu rai laran ho rai liur

Atu redus importasaun husi rai, tan ne’e Kompania Acelda iha ona inisiativa rasik atu produs fos ba iha mekadu hodi compete mos ho produtu iha rai selluk maibe tanba folin produtu importansaun baratu ida ne’e sai nudar dezafiu ida.“Atividade nebeKompania Acelda halo mak hanesan produs fos, iha Munisipiu Baucau I oras ne’e dadaun la’o diak, maibe ita hare ba merkadu, tanba produtu local ne’e bele kompete ho produtu husi rai liur ka laé. Tanba ne’e ami nia atividade hahu husi lansamentu mai to’o ohin loron laó normal hanesan bai-bain, maibe ida ne’e depende ba konsumedor sira nia presiza.

Tanba ita atu produs barak,tenke haree ba merkadu nia presiza hafoin ita bele produs, tanba kada semana ida dala ida. Ita mos labele produs lor-loron, maibe ita nia estok ne’e  bebeik labele menus no labele para,” dehan director kompania Acelda Higinho da Costa ba BT iha nia knar fatin kinta 13/08. Nia hatete Merkadu kuandu presiza labele produs fali ton 1 ka 2, maibe tenke produs toneladas 8, tanba tuir kapasidade makina ne’ebé mak iha. 

Diretór akresenta mos katak, fos ne’ebé mak kompania Acelda produs, oras ne’e faán iha Loja Mateus no Sumber Laris iha Baucau, tanba loja hirak ne’e mak sai hanesan distributor ba Acelda nian. Iha mos balun, oras ne’e faán iha loja hanesan Lider, Dilimart, Lita Estor, Wfour no loja 88 .

“Hau bele koalia katak, iha kompañia, ami faán kada kg noventa cinco centavus, maibe kuandu tama ona ba iha super merkadu sira rasik mak jere ninia folin ba fos ne’e. Tanba sira mos hakarak buka lukru uituan husi produtu ne’e,” informa director ne’e. Nia hatete durante ne’e iha prekupasaun ba sira nia atividade produsaun ne’e, maibe oinsa produsaun ne’e bele kompete ho produtu sira seluk husi rai liur. (BT)

BusinessTimor – Fredy – Foto Higinho