Prevene fuma, tenke regula sigaru labele fa’an iha fatin barak

DÍLI - Apelu Governu atu ema labele kontribui ba fuma sigaru sei la fo influensia ba ema atu kontinua fuma bainhira laiha lei ne’ebé limita importasaun sigaru tama. “Primeiru governu tenki muda estrantejia ida katak sigaru hot-hotu tenki fa’an iha agen no hasae nia presu.

Ezemplu sigaru masu ida $8 dollar  ba leten   atu nune’e bele minimiza. Segundu sigaru la bele fa’an iha loja,  kios no tiga roda  sira hodi nune’e ema  labele sosa,” hatete Xefe Departementu Estudu Ekonomia no Dezenvolvimentu Fakuldade Ekonomia no Negosiu Institute of Business – IOB, Juviano Xavier bainhira husu nia hanoin kona-ba impaktu sigaru husi aspetu ekonomia ba Timor-Leste.

Ba BT, kuarta (23/09), nia subliña katak governu tenki halo lei ida para regula ema hot-hotu. Husi ministeriu saude kampaña barak kona ba sigaru dehan fuma sigaru oho ema nia saude maibe mekanismu la klaru, ema kontinua konsumu nafatin. Labarik ka boot asesu hotu ba sigaru  liu-liu ba negosiante sira. “Tuir hau nia observasaun durante ne’e labarik idade ki’ik mos fuma ona sigaru. Ita haree sira nia idade la merese atu  fuma, maibe sira fuma hela. Dala barak governu kolia kona ba protesaun direitu labarik sira  maibe  sira mak viola sira  nia direitu rasik,” nia hatete.

Tuir Juviano,  karik governu halo regulamentuida,  ema ne’ebe mak fuma durante ne’e  atu ba sosa sigaru  tenki lori nia kartaun mak foin sosa sigaru. Nune’e mos lei tenke bandu ema ne’ebé fa’an sigaru labele fa’an ba labarik sira. Nune’e evita labarik idade ki’ik sosa sigaru. Nia konkorda sigaru afeita ba ema nia saude,  maibe iha parte ida mos sigaru fo vantajen ba ema tanba  bele halakon ema nia stres. Haree husi aspetu ekonomia, bele fo vantajen uitoan ba negosiante ki’ik sira ne’ebé fa’an sigaru tanba ema sempre sosa loro-loron.

Entetantu Presidenti Junta Medika  Dr. Celia Alexandra Gusmão Soares   ba jornalista sira Sesta (25/09) iha nia knar fatin HNGV  katak, fuma sigaru sei oho ema   ema nia saude no  hamosu moras barak  mak hanesan, kankru  paru-paru, serangan jantung, strok. Nia hatete fuma ne’e impaktu primeiru hamosu moras ne’e depois afeta ba ekonomia, tanba atu kura moras hirak ne’e presiza orsamentu boot. Tuir   doutora  katak, diak liu fulan ida osan ne’ebe mak hola ba  sigaru ne’e bele hola ba buat seluk duke  sosa  sigaru atu estraga saude.

“Tanba durante ne’e ema barak sai vitima ba moras barak  bele fuma maibe  ikus mai sira mak  hetan terus. Ema foin sae sira  la hanoin sira nia saude maibe  kontinua fuma nafatin  ne’e oinsa mak atu prenvensaun  tanba prevensaun ne’e iha ita nia liman rasik, ne’e duni fuma tenki hapara, hau mos konkorda tebes kona-ba dekertu  lei atu bele minimiza ba ema sira ne’ebé mak konsumu sigaru ne’e,” dehan Dr. Celia. Nia hatete aimoruk atu kura ba ema fuma ne’e laiha, maibe  ba ema nia komitmentu karik  nia saude importante nia bele redus. (BT)

Business Timor