Parlamentu
Nasional (PN) desidi redusaun ba komisáriu Comissão Nacional das Eleições (CNE)
husi 15 ba 7, maibé fó dalan nafatin ba CNE atu rekruta delegadu sira entre
500-1000 atu halo supervizaun ba eleisaun.
“Relasiona
ho redusaun komisáriu CNE husi 15 ba 7 ne’e maka iha ita nia artigu husi lei
eleitoral 8 ninian katak CNE halo deliberasaun bele hamosu delegadu sira to’o
kedas iha sentru apuramentu ho sentru funsionamentu ba eleisaun ninian. Entaun
delegadu sira ne’e la’os ona 65 husi postu administrativu, maibé delegadu sira
ne’e bele to’o 500 ou 1000,” informa Vise Ministru Administrasaun Estatal
(MAE), Tomas Cabral ba jornalista sira liu husi konferensia imprensa iha
edifísiu MAE, Colmera-Díli, Sesta (10/06/2016).
Tomas
Cabral esplika katak, maibé iha eleisaun 2017 ne’e Governu tenki tau osan barak
para kobre tiha servisu CNE ninian ne’ebé atu delega delegadu sira hahú husi
formasaun to’o prosesu eleisaun ninian, hodi superviziona eleisaun.
“Ne’e
kestaun ida di’ak, maibé komisáriu sira ou órgaun eleitoral sira tenki prepara
formasaun ba sira hodi superviziona prosesu eleisaun. Hanesan uluk iha tempu
United Nation Transition Administration East Timor (UNTAET) liu husi United
Nation Development Program (UNDP) kaer projetu ida naran edukasaun sívika ba
prosesu eleisaun ninian,” Tomas Cabral haktuir.
Nia
informa katak, desizaun Governu no PN reduz komisáriu CNE husi 15 tuun ba 7
ne’e liu husi estudu barak, maibé iha lei eleitoral iha artigu 8 ne’ebé sira
kria hateten CNE no komisáriu sira bele delibera tan ho desizaun plenaria sira
nian delegadus iha sentru votasaun hotu-hotu.
“Ne’e
sira adopta fali modellu ida mai husi tempu UNTAET ninian iha bord of
comitioner, iha mós órgaun eleitoral sira Independent Election Comission (IEC)
sira adopta sistema ida ne’e. I sistema ne’e akontese mós iha Timor Leste tanba
komisáriu 5 de’it maibé ógaun komisaun eleitoral independenti ne’e iha,” Tomas
Cabral esplika.
Nia
deklara katak, liu husi formasaun ba delegadu CNE ninian ne’e fiar katak sira
sei intreinadu no komprende prosesu eleisaun, tanba sira na’in hira ne’e maka
sei hamutuk ho CNE superviziona aktu ne’e.
Bazeia
ba lei eleitoral artigu 65 dehan órgaun independenti ida maka sei superviziona
ba aktu eleitoral ninian, tanba ne’e maka Governu iha momentu ne’ebá haruka
proposta ba nafatin ho rasio ne’ebé iha, maibé komisaun A PN maka iha
kompeténsia bo’ot atu altera kualker proposta Governu hato’o ba.
Konkorda
hamenus Komisariu CNE
Husi
sorin seluk, Prezidenti Partidu Klibur Oan Timor Asswain (KOTA),
Manuel Tilman, konkorda ho desizaun Estadu hodi hamenus komisárius CNE
husi na’in 15 ba nain hitu (7).
“Ha’u
konkorda ho hamenus membru Komisariu CNE, no tinan neen (6) mandatu ne’e kleur
tebes diak liu hatun mos tinan mandatu sira nian,”esplika Manuel Tilman ba
jornalista iha kna’ar fatin Hotel Beach Garden, Praia dos Coqueiros, Dili,
Sabadu (11/6), relasiona ho promulgasaun husi Prezidenti Republika nian foin
lalais ne’e hamenus Komisariu iha CNE, husi 15 tun ba 7.
Tuir
Tilman katak, CNE la’os empregu ida. Tilman mos haktuir, sira nian salariu mos
por prezensa, uluk mak inventa konferensia loron ida bele dehan tama dala hat,
ida ne’e lalos.
“Uluk
ha’u ho ita nia Prezidenti CNE agora sai Prezidenti KFP (Komisaun Funsaun
Públiku), sei sai Prezidenti CNE iha problema barak ho ida ne’e. Ami iha
Parlamentu koa tiha osan ba sira tanba problema ne’e,” haktuir Manuel Tilman.
Nia
dehan, aumenta prezensa, inventa prezensa inventa konfrensia iha Distritu no
Sub-distritu para hodi hetan perdiam ida ne’e a’at liu do que demokrasia.
“Ita
la presiza númeru ne’ebe maka a’as liu, tanba ita la iha ona dois mil,” esplika
Manuel Tilman.
Nia
dehan, tinan sanulu resin lima ona la’os ema primeira ves vota depois CNE
nia kna’ar ne’e hanesan ne’e duni, lori povu ba vota para konvense povu barak
ba vota ejerse nia funsaun no iha mos nia funsaun fiskalizasaun.
Nia
haktuir, partidu barak mosu, entaun la’os CNE mak sai fali Polisia atu
kontrola, maibe CNE hanorin no orienta povu atu ba vota, no logika ne’e haree
iha lei. Tanba admistrasaun eleitoral ne’e iha Sekretariuadu Tekniku
Administrasaun Eleitoral (STAE).
“Ita
iha orgaun rua ba buat ida ne’e CNE ne’e Politiku liu no ida seluk STAE mak
admistrasaun, divia STAE maka rekruta membru barak, la’os fali CNE rekruta
membru barak hodi kontrola fali STAE,” tenik Manuel Tilman.
Nia
akresenta tan katak, fiskaliza ne’e konsiensia partidu politiku nian la’os
konseinsia Governu, ne’ebe redus membru CNE ne’e los hela.
Iha
nasaun barak ne’ebe mak demokratiku hanesan Portugal rasik, CNE hili ba tempu
kampañia eleitoral ho votasaun deit, votasaun hotu komisaun ne’e dissolve la
presiza tan.
Iha
fatin la hanesan, Deputadu Komisaun A husi bakanda CNRT, Arão Noe dehan,
Prezidenti Republika promulga ona lei eleitoral atu hamenus membru Komisariu
CNE. Tanba ne’e, dentru fulan tolu tenki halo eleisaun ba membru CNE foun ho
kompozisaun ema nain hitu (7).
“Uluk
sanulu resin lima (15) agora hitu (7) deit, depois husi 7 ne’e sira permenenti
nain rua, ne’ebe sira hotu-hotu simu remuneratoriu fiksu la’os hanesan agora
simu lista prezensa foin simu U$ 40 por prezensa. Agora ho lei ne’e fo ona
remuneratoriu fiksu ba sira fulan-fulan sira simu iha reuniaun mai deit. Agora
se mak permenenti Prezidenti ho Sekretariu, Vise Prezidenti ho membru nain hat
seluk hamutuk nain lima, sira sei servisu nafatin iha aktividade uluk, depois
iha reuniaun mak Prezidenti komvoka mak mai reuniaun,”dehan Arão Noe.ves/avi
Jornal
Nacional
Sem comentários:
Enviar um comentário