TL SEIDAUK IHA SISTEMA KONTROLU NASIONAL

Estadu Timor Leste to’o oras ne’e dadauk seidauk iha sistema kontrolu nasional ida atu kontrola depezas Estadu no lalaok administrasaun públika nian, lalaok orsamentu Estadu, kontas Estadu no patrimonio Estadu.

Primeiru Ministru (PM) Rui Araújo hatete katak, Estadu persija sistema nasional kontrolu ida, normalmente iha objetivu tolu. Sistema primeiru maka, hare operasoens servisu ne’ebé organizasaun ne’e halo, efisiente no efikas ona ka la’e.

“Objetivu segundu maka, hare sira nia relatoriu ne’e los on aka la’e, sira nia relatoriu de kontas ne’e ita bele fiar ka la’e. se nia dehan katak, nia simu US$ 100 dolar, i nia gasta US$ 50 dolar, relatoriu ne’e los ona ka la’e,”dehan PM Rui Araújo ba jornalista sira iha edifisiu Inspesaun Jeral do Estadu (IJE) Lecidere Dili, Tersa (11/5), hafoin hasoru malu ho IJE.

Rui Araújo hatutan, tenki hare mós, organizasaun ida-ida hala’o servisu tuir regras ho regulamentu ne’e ka la’e. maibé dadauk ne’e, Estadu Timor Leste seidauk iha sistema de kontrolu ne’e seidauk kondisionadu atu bele atinji objetivu tolu ne’e.

Ho situasaun ida ne’e maka, Xefe Governu ne’e vizita Inspesaun Jeral do Estadu atu hare, oinsa maka bele dezenvolve sistema de kontrolu internu ne’e ba oin.

“Hau mai vizita atu hare sira nia servisu, no sira nia kuadru legal ne’ebé iha, no aproveita Inspetor Jeral aprzenta sira nia planu ba oin nian. Estadu tomak seidauk iha sistema de kontrolu ida ne’ebé diak,”katak Rui Araújo.

Xefe Governu ne’e haktuir, iha organizasaun hot-hotu, Estadu nian, tenki iha sistema de kontrolu ida, hodi nune’e organizasaun ne’e, bele hala’o nia servisu ho lolos.

Sistema de kontrolu internu ne’e, wainhira ita dezenvolve ona, tenki implementa to’o iha instituisoens Estadu hotu. Kona-ba iregularidades no inspesoens ne’e, no servisu saida maka sira halo durante ne’e, sira relata ba Ministru Planeiamentu Investementu Estratejiku.

Xefe Governu ne’e hatutan, atu atinji objetivu ne’ebé maka Estadu ne’e hakarak, tenki hamosu uluk sistema kontrolu nasional ne’e, tanba agora dadauk sistema ida ne’e seidauk iha.

“Sistema nasional de kontrolu ba Timor Leste ne’e, ita seidauk iha. Iha instituisaun balu hanesan gabinete inspesaun, gabinete inspesoens ho gabinete ida-ida, no iha mós kargu diresaun xefia ne’ebé halo iha instituisaun hotu nia laran, maibé ita seidauk iha sistema nasional ida,”tenik Rui Araújo.

Fatin hanesan Inspetór Jerál Estadu, Francisco de Carvalho esplika, iha nasaun ida ne’e ejénsia ne’ebé halo kontrolu barak tebes.

“loloos ne’e jestór kada ministériu mak iha responsabiliza másimu, mas seidauk iha enkuadramentu legal ida maka regula, entaun dalaruma Diretór sira dehan buat ida kontrolu ne’e la’os ami nia servisu, sira nia papel kesi metin iha sira nia funsaun,”katak Francisco de Carvalho.

Ho problema ne’e, Inspetór Jerál Estadu (IJE) kria ona lei ida kona-ba sistema nasionál ba kontrolu. Draf lei ne’e, IJE enkamiña ona ba Primeiru Ministru Rui Maria de Araújo, atu haree tan buat balun ba iha sistema nasionál kontrolu ne’e.

Sistema Nasionál ba kontrolu ne’e ho objetivu atu kontrola servisu administrasaun públika iha instituisaun Estadu tomak.

“Ba futuru ne’e, ministériu kontrolu bazeia ba iha sitema kontrolu nasionál ne’e. Kuandu aprova ona bele sai hanesan baze legal ida ba hot-hotu bele halo tuir,”dehan Francisco.

Nia haktuir, bainhira draf lei ne’e finaliza, Diretór Jerál sira mós sei iha papel hodi kontrola jestaun kada ministériu nian.

Razaun kria kria sistema nasionál de kontrolu ne’e, tanba durante IJE halo nia servisu mesak, no liña ministerial sira uza sira nia lei organika ministériu nian.

“Balun tau naran inspesaun auditoria, balun dehan inspesaun, entaun la formaliza. Entaun ho ida ne’e maka bele haforsa liu tan servisu administrasaun públika nian iha futuru,”afirma Francisco.tap

Jornal Nacional Diário