sexta-feira, 28 de abril de 2017

PN husu empregador labele uza traballador ba hetan benefísiu, Salariu mínimu la relevante ona

Parlamentu Nasionál (PN), husu ba empregadores hotu iha Timor-Leste labele emprega traballador hodi uza sira-nia koñesimentu ba kompañia ba hetan benefisiu.

Prezidenti Komisaun A, ne’ebé trata asuntu leis no poder lokal, Carmelita Moniz dehan, empregador sira tenki halo avaliasaun ba traballador sira nia servisu kada fulan nen ka tinan ida, liu-liu hodi haree sira-nia direitu.

“Iha loron traballadores mundial, ha’u husu ba empregador sira para labele utiliza ema nia des-koñesimentu ba sira-nia benefisiu, se traballadores Timor oan sira mai servisu lahatene kontratu, ita aproveita fali sira nia koñesimentu, ne’e ladiak,”dehan Carmelita Moniz husi bankada CNRT ba jornalista sira iha PN, Kinta (27/04) iha seminariu komemorasaun loron mundial trabalhador sira nian, loron 1 fulan Maiu.

Deputada bankada CNRT nee husu ba empregador sira atu kompriende didi’ak traballador sira, no sindikatu sira mós tenki haree didi’ak traballador sira, tanba sindikatu sira mak haree liu-liu ba interese traballador sira.

Nune’e mós, deputadu Antoninho Bianco husi bankada FRETILIN dehan, asosiasaun  traballador sira tenki hatene, lei kodigu laboral ne’ebé mak iha, konsellu  asosiasaun traballadores ne’e, tenki defende direitu traballador sira nian.

“Ha’u hanoin se traballador balu senti vítima ba kualker desizaun ne’ebé mak mai husi empregador sira, entaun loron traballadores ne’e, hanesan deputadu ita tenki haree aspirasaun traballador sira nian,”dehan Antoninho Bianco.

Nia hatutan, Governu tenki haree aspirasaun traballador sira nian, liu-liu kona ba saida mak traballador sira presiza halo melloramentu.

“Se balu sai vítima, oinsa instituisaun kompetente sira ne’e assume ida-ida nia responsabilidade, oinsa mak atu proteje traballador sira, karik lei balu ne’ebé mak liga ho sira-nia direitu no dever atu halo karik, tenki fiksa mós sira-nia aspirasaun ne’e,” katak Antoninho.

Nia esplika, PN halo ona revizaun ba kodigu laboral, liu-liu kona ba saláriu mínimu nian, maibé PN lahatene empregador sira implementa lei ida ne’e ka la’e.

Maibé Antoninho dehan, nia la presiza fó hatene saláriu minímu ba revizaun lei laboral nian ne’e hira, tanba públiku mós hatene ona. Revizaun ba lei laboral ne’e hateten katak, saláriu minimu traballador sira US$ 150.

“Kuandu implementasaun ne’e la tuir regras, traballador sira ne’e iha direitu atu protesta no hato’o sira nia aspirasaun, para empregador sira bele fó satisfasaun traballador sira ne’e,” relata Antoninho.

Maibé Antoninho dehan, nia mós hatene katak, kuandu saláriu mínimu ne’e bo’ot liu mós investidor sira husi nasaun seluk lakohi atu mai investe hodi loke servisu ba Timor oan sira.

Nia hatutan, jornalista sira ne’ebé hala’o servisu professional, tenki protesta mós ba kompañia sira, kuandu kompañia viola sira-nia direitu, tanba servisu jornalismu ne’e, servisu profesional la’os kategoria fali hanesan servisu buruh kasar.

 “Se na’in ba jornal ka televizaun la fó satisfasaun ba jornalista sira, jornalista sira tenki hato’o aspirasaun, atu hanesan deputadu, bele  buka meius atu halo lei hodi regula kona ba ida ne’e. se imi jornalista sira la barani atu protesta kona ba imi nia direitu, imi mak sei sai vítima nafatin, tanba lei kodigu laboral ne’e, esplika klaru ona,” afirma Antoninho.

Nia salienta, PN mós tenki rona aspirasaun husi traballador sira iha Timor Leste, liu-liu kona ba implementasaun kodigu laboral ne’e la’o los ona ka traballador balu sai fali vítima ba kodigu laboral ne’e.

Loron traballador ne’e mós hanesan loron reflesaun ba traballador ida-ida, ba servisu ne’ebé empregador sira fó, liu-liu saida mak halo ona, no saida mak seida’uk halo.

“Loron reflesaun ba empregador sira no Governu, atu haforsa ekipa ne’e, entre traballadores no empregador sira, fó buat ne’ebé di’ak ba ema atu hetan benefisiu, no mós labele sai vitíma ba servisu. Ita hein Governu seluk mai ne’e, tenki haree asuntu sira ne’e,” afirma Antoninho Bianco.

Salariu mínimu US$115 la relevante ona

Prezidente Konfederasaun Sindikatu Traballador Timor-Leste (KSTL), Ramalho da Silva, deklara, salariu mínimu US$115 la relevante ona atu aplika iha Timor-Leste, tanba ne’e KSTL promete luta nafatin to’o Governu hasa’e salariu mínimu aktual ne’e hodi dignifika traballador Timor oan sira.

Ramalho da Silva, afirma, situasaun ekonomia rai laran ne’ebé ho fluktuasaun maka’as no adopta sistema merkadu livre, salariu mínimu US$115 la bele atu kontinua tan.

“Ita aplika salariu ho montante US$115, se nia mai dasa rai los deit ne’e salariu ba ida ne’e nian duni, maibe se nia mai ba kondutor, no ba halo tan buat seluk ne’e nia konsidera hanesan traballador profesional ona, entaun nia la merese ona atu simu osan ho montante ida ne’e. Maibe realidade ita nia empregador sira sei aplika lei ne’e ba ema hotu, sira lahatene diferensa entre traballador. Tanba ne’e KSTL inklui ita hotu-hotu sei luta hasa’e salariu mínumu traballador sira nian,”Hatete Prezidente KSTL, Ramalho da Silva, iha nia intervensaun iha seminariu aniversariu loron mundial traballador ho tema “1 de Maio Dignifica aos Traballadores na Mudança Significativa Para o Desenvolvimento Nacional em Timor Leste (TL), iha Delta Nova Comoro Kinta (27/4/2017).

Prezidente KSTL ne’e haktuir, mesmu lei salariu mínimu koalia nune’e maibe empregador mak tenki hatene kompara ema ne’ebé mak servisu profesionalismu nomos dasarai, tanba traballador ho servisu rua refere dasarai nomos profesional hanesan Kondotor, servisu jornalista nomos servisu hanesan kasir no seluk tan iha loja  nia servisu lahanesan.

“Salariu minumu US$ 115  ne’e  kiikoan los, tanba ita haree husi presu sasan nian iha mercado, bo’ot liu ita  nia salariu, ho rajaun ida ne’e  mak ema ne’ebé servisu hahú husi oras tuku 8 to’o fali oras 12 no kontinua oras tuku 2 lorokraik to’o fali oras tuku 2 ne’e lamerese ona atu simu osan ho montante ida ne’e, maibe ida ne’e konsidera hanesan profesional, tanba ne’e sindikatu sei  hamriik nafatin, luta nafatin oinsa mak atu hasa’e salariu mínimu ne’e ba US$ 150 ou US$ 200,”dehan Ramalho da Silva.

Iha fatin hanesan, Vise Prezidente Camara Comercio Industria de Timor Leste (CCITL), Catlyn Gonsalves hatete, CCITL nu’udar instituisaun ida ne’ebé mak sai hanesan parseiru Governu no  parte seluk tan inklui KSTL. Tanba ne’e sei tur hamutuk oinsa halo lei ruma oinsa proteje traballador sira hanesan lei saude, higiene no seluk tan.

“Nu’udar instituisaun ida ne’ebé mak la halo buat hotu ho mesak deit maibe sempre ho parseiru  tantu Governu no parte seluk hanesan KSTL, ami sei hamutuk kria lei ida favorese ba ita nia traballadores sira iha TL, CCITL akumulasaun empregador sira ne’ebé hamahan an iha CCITL ami hotu senti tebes lei salariu mínimu ba traballadores sira  ne’ebé ita hotu hatene katak la kondis ho ekonomia TL nian,”dehan Catlyn Gonsalves.

Parte seluk Sekretariu Estadu Politika Formasaun Profisional no Empregu (SPFOPE), Ilidio da Costa Ximenes, hatete, iha buat barak relasiona ho traballador ne’ebé mak durante ne’e SEPFOPE  halo hanesan salariu mínimu  no seluk tan Governu sempre esforsu hodi  buka oinsa melhora no halo servisu ne’ebé  mak diak em termos meius no regulamentu ne’ebé diak  ba lei ne’ebé mak liga ho direitu traballador.

“SEPFOPE iha biban ida ne’e atu hato’o deit  katak iha buat oi-oin  ne’ebé mak ita halo tiha ona maibe sidauk to’o,  hanesan esbosu lei ne’ebé ita halo iha 2012 kuandu lei traballador iha tiha, depois ha’u  simu kna’ar ita hahú iha fulan Agustu  mai leten ita komesa  sosializa kona ba lei traballador ne’ebé nia implementasaun  maximu tebes maske seidauk to’o tanba iha buat balun ita sei presija hadia, tanba hahú husi  ne’eba sosializasaun  lei trabalho husi diresaun nasional trabalho  hahú hala’o sosializasaun,”Ilidio da Costa Ximenes informa.

Nia dehan, sosializasaun lei trabalho ne’e atu fo informasaun ida ba empregador nomos traballador oinsa idak-idak hatene nia dever no direitu.

“Hanesan lei kona ba seguransa no higiene nian, inklui lei salariu mínimu  ne’ebé ita lori ona ba Ministru Koordenador Asuntu Ekonomia no Ministru Agrikultura no Peskas, no agora hein atu lori ba iha Konsellu Ministrus,”Ilidio hatete.cos/Ola

Sem comentários: