quinta-feira, 4 de maio de 2017

PR marka eleisaun parlamentar iha Timor-Leste ba loron 22 Jullu, husu votu livre no justu

Prezidente Repúblika timoroan, Taur Matan Ruak, marka ona eleisaun lejislativu sira Timor-Leste nian ba loron 22 Jullu, apela atu prosesu eleitoral tomak hala'o "ho dalan livre no justu, lahó insidente sira".

"Prezidente Repúblika hein atu asaun sira hotu ne'ebé envolvidu iha realizasaun ba eleisaun sira ba Parlamentu Nasional, hahú hosi resensiamentu, aprezentasaun ba kandidatura sira, asaun eleitoral rasik to'o deklarasaun hosi rezultadu eleitoral sira no ba konstituisaun hosi Parlamentu Nasional no Governu foun tuirmai, hala'o ho dalan livre no justu, lahó insidente sira, konstitui liu iha festa ida Demokrasia nian", refere hosi Prezidénsia Repúblika iha komunikadu.

Komunikadu explika katak Taur Matan Ruak desidi marka eleisaun sira ba loron 22 Jullu hafoin "hadi'a kompozisaun hosi Tribunal Rekursu hodi hala'o kompeténsia legal sira kona-ba prosesu eleitoral" no "hala'o iha prazu atu nune'e bele ko'alia kona-ba Lei Eleitoral hosi Parlamentu Nasional".

Iha semana liubá, xefe Estadu fó ona pose ba Deolindo dos Santos nu'udar prezidente foun ba Tribunal Rekursu hodi troka Guilhermino da Silva ne'ebé demiti tanba motivu saúde nian.

Kona-ba lei eleitoral, komunikadu hosi Prezidénsia refere ba alterasaun normativu oioin ne'ebé maka xefe Estadu haruka ona ba Tribunal Rekursu hodi husu fiskalizasaun preventivu hosi konstitusionalidade textu nian.

Ohin, hafoin xefe Estadu determina tiha loron eleisaun nian, Tribunal Rekursu notifika ona Prezidénsia kona-ba la inkonstitusionalidade hosi diploma nune'e agora xefe Estadu tenki desidi atu aplika ka la'e suspensaun polítiku ida ba norma ba promulga.

Iha kazu suspensaun polítiku, diploma sei fila ba Parlamentu Nasional no, bainhira hetan fali aprovasaun, entaun tenki promulga duni hosi xefe Estadu.

Akordu, ne'ebé desidi iha semana liubá, hanesan akordu ikus iha mandatu bainhira prezidente Guilhermino da Silva sei mantén nu'udar juís konselleiru iha instituisaun.

Taur Matan Ruak husu ona kona-ba konstitusionalidade hosi alterasaun balun, inklui posibilidade hosi deputadu sira lakon mandatu tanba violasaun hosi disiplina partidáriu no mudansa hosi "kompeténsia sira regulamentasaun nian" hosi lei sira kona-ba asaun eleitoral sira hosi Komisaun Nasional Eleisaun nian ba Governu.

Prezidente timoroan husu mós tribunal atu analiza norma ne'ebé ko'alia kona-ba krimi hosi "utilizasaun la loos hosi sigla ka símbolu" durante períudu kampaña eleitoral nian.

"Prezidente Repúblika konfia atu Tribunal Rekursu sei esklarese dúvida sira ne'ebé mosu iha intervensaun lejislativu ida ho importánsia maka'as", hakotu hosi komunikadu.

Entre mudansa sira ne'ebé mosu iha diploma iha aumentu ba limitasaun hosi votu sira ne'ebé presiza hodi hetan hodi bele hili deputadu sira ne'ebé aumenta hosi 3% ba 4% hosi votu válidu sira.

Acilino Manuel Branco, diretór-jeral hosi Sekretariadu Tékniku ba Asisténsia Eleitoral (STAE), hatete ohin ba Lusa katak to'o agora rejista ona iha Timor-Leste partidu hamutuk 31.

"Ne'e la implika atu sira hotu bele kandidata tanba tenki kumpri kritériu oioin ho baze iha lei eleitoral", nia explika hodi fó hanoin katak iha eleisaun parlamentar ikus, iha tinan 2012, aprezenta ona kandidatura hamutuk 19 ne'ebé balun iha hosi koligasaun rua.

Resenseamentu eleitoral ba votu halo pelumenus to'o loron 26 Maiu oinmai.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: