PR Lá Devia Rejeita Membru Governu ho Status Prezunsaun Inosénsia

DILI, (TATOLI) — Jurista Timor-Leste, Manuel Tilman observa katak, Prezidente Repúblika (PR), Francisco Guterres Lú Olo lá devia rejeita membru governu balun ho status prezunsaun inosénsia ne’ebé Primeiru Ministru Taur Matan Ruak aprezenta hosi okupa kargu ministru iha Oitavu Governu.

“Xefe Estadu la iha kompeténsia atu veta kandidatu hirak ne’e, tanba ema ne’ebé mak ho prezunsaun inosénsia no seidauk hetan ultimo julgamentu iha tribunál signifika ema ne’e sei moos.” Manuel Tilman ba jornalista sira iha nia rezidénsia, Beach Garden, ohin.

Tuir Manuel Tilman, Xefe Estadu, Lú-Olo mak foti desizaun ida veta ba kandidatu membru governu balun ne’ebé Primeiru Ministru aprezenta, ne’e sala. Prezidente nia kompeténsia hili membru governu liu husi Primeiru Ministru proposta.

Iha Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL), iha artigu 106 iha alínea dahuluk ko’alia kona-ba Primeiru Ministru liuhosi partidu ida ne’ebé iha votu barak liu ka hosi aliansa partidu sira ne’ebé iha nia ema barak iha parlamentu no iha nomeasaun hosi Prezidente Repúblika, bainhira rona tiha partidu polítiku sira ne’ebé iha reprezentante sira iha parlamentu.

Nune’e mós iha alínea daruak hateten katak membru governu sira seluk, Prezidente Repúblika mak sei hili liuhosi Xefe Ministru nia proposta.

Bazeia ba artigu 106 ne’ebé iha, Prezidente Repúblika la veta naran tanba nia la iha kompeténsia polítika no jurídika konstitusionálmente atu veta ba kandidatu membru governu hirak seluk hodi sai membru governu.

Ho ida ne’e Tilman konsidera asaun ne’ebé Prezidente Repúblika halo la iha fundamentu jurídiku, atu veta kandidatu membru governu, no fundamentu polítiku depende de’it ba konfiansa primeiru ministru ne’ebé mak hola desizaun.

“Kompeténsia atu propoin membru governu la’ós prezidente, se lista tama mak nia hasai signifika nia sala tanba kompeténsia atu propoin membru governu mak primeiru ministru.” Tilman kurizé tanba iha artigu 106 númeru 2 la fó kompeténsia ba prezidente, nia nunka uza nia podér hanesan prezidente hodi foti desizaun nune’e, tanba podér ne’e konstituisaun la fó dalan.

“Ha’u la fiar prezidente mak halo hanesan ne’e, se nia mak veta duni naran hirak ne’e signifika nia sala.” Tilman afirma tan dala ida.

Entretantu membru governu sira ne’ebé mak Prezidente Repúblika veta mak hanesan; Ministru Komérsiu Turizmu Indústria,  Ministru Interior, Ministru Administrasaun Estatál, Ministru Planeamentu Estratéjiku, Ministru Saúde, Ministru Defeza, Ministru Finansas,

Vice Ministru Komérsiu Turizmu Indústria, Vice Ministru Estranjeiru no Kooperasaun, ho Vice Ministru Agrikultura.

Jornalista: Zezito Silva | Editór: Manuel Pinto

Imajen: Jurista Manuel Tilman