Halo Jestaun Ba Lafaek, Sarmento: La Presiza

Koordenador lia nain Timor –Leste, Eugenio Sarmento, kontra maka’as programa governu nian kona ba atu halo jestaun ba lafaek, tanba tuir fiar tradisaun nian lafaek hanesan Timor oan nia bei-ala.

Nia hateten, lafaek sei la tata ema no ameasa populasaun sira bainhira populasaun sira respeita no proteze sira nia ambiente. 

“Hau hanoin la presiza halo jestaun ba lafaek, husik sira moris iha sira nia fatin, importante mak muda ema nia mentalidade atu respeita mos lafaek,” Koordenador Sarmento sujere, iha Sentru Konvensaun Dili. 

Nia hatutan, la presiza halo jestaun tanba realidade akontese iha munisipio Lautem, governu local dada rede haleu lafaek nia fatin maibe lafaek mosu fali iha rede liur ne’e hatudu katak sira la presiza jestaun maibe presiza moris hakmatek. 

Nia mos, husu governu atu halo estudu ida klean antes implementa, nune’e labele mosu problema social seluk iha komunidade nia le’et, tanba iha uma lisan balun konsidera lafaek hanesan sira nia avo no kada tinan sira fo han lafaek.  

Iha parte seluk, Diretor Nasional Meiu Ambiente, João Carlos, hateten governu firmi ho sira nia desizaun atu halo jestaun ba lafaek hodi proteze populasaun husi ameasa lafaek nian. 

Tanba ne’e, nia dehan, sira sei koalia ho lia nain sira atu halo kultura tradisaun ruma hodi kaer lafaek iha munisipio sira (Viqueque, Suai, Lautem, Same) hodi tau hamutuk iha luhan ne’ebe governu prepara ona. 

“Ami sei koopera ho lia nain sira husi munisipio hotu hodi bele kaer lafaek sira ne’e tau hamutuk iha fatin ne’ebe governu halo ona,” nia hateten. 

Nia mos rekonese, katak seidauk iha dadus ida klaru kona ba asidente lafaek nian, maibe iha dadus balun ne’ebe sira identifika ona hahu husi tinan 1971 to’o 2015 iha kazu 60 resin. Husi numeru ne’ebe iha ema nain 46 mak mate. 

Nia hatutan, konstrusaun luhan ba lafaek ne’ebe lokaliza iha Hera atinji ona 65%, tuir planu sei remata iha fulan Abril tinan ida ne’e (2016). 

The Dili Weekly