SAIDA MAKA DIABETES MELLITUS OU
RAN MIDAR? Diabetes mellitus signifika katak, Masin midar makas iha ran tanba
problema iha produsaun insulina no mós tanba insulina ne’ebé
funsiona ladi’ak iha pancreas.
Diabetes mellitus ou ran midar
fahe ba grupu 2 ( Laos tipu Maran no bokon hanesan ita barak nia hanoin): 1.
Diabetes mellitus tipu I, maka: masin midar / glucosa ne’ebé aas iha ran,
sempre kona ba pasiente ho idade ki’ik (entre tinan 20 -35) tanba
problema produsaun insulina iha pancreas ne’ebé menus ba isin nian
presiza, tanba ne’e depende ba insulina husi li’ur ( presiza sona
insulina) 2. Diabetes mellitus tipu II, maka: Masin midar /glucosa ne’ebé
aas iha ran, akontese iha tinan 30 ba leten tanba insulina nia
funsionamentu la adekuadu/ la hanesan iha pancreas.
Sinais husi Moras Diabetes
Mellitus ne’ebé sente, dala barak liu maka: 1. Hamrook hela de’it ( poli
dipsi) 2. hamlaha hela de’it ( poli fagia) 3. Hakarak soe be ki’ik (mi) hela
de’it ( poli uria) 4. Isin tun derrepente maski han e hemu barak 5. Sente dukur
hela de’it 6. sente liman ain maten / kesemutan beibeik Komplikasaun ne’ebé
bele mosu ba Ema ne’ebé ho ran midar aas:
KOMPLIKASAUN TEMPO BADAK ne’ebé
bele mosu ba pasiente DIABETES MELLITUS: 1. Hiperglikemia hiperglikemia
ou masin midar ne’ebé aas iha ran, hodi tempu naruk nia laran bele
destrui ou estraga órgaun iha isin. Komplikasaun ne’e bele akontese kuandu
laiha asaun hanesan hemu ai moruk ou sona insulina atu hatún masin midar ne’ebé
aas iha ran ou bele mós dala barak tanba la kontrola hahán.
Hiperglikemia maka kondisaun
ne’ebé sériu no presiza atendementu husi pesoál sáude ne’ebé
lalais. 2. Hipoglikemia Hipoglikemia ou masin midar ne’ebé menus
iha ran ba pasiente Diabetes Mellitus, kazu balun akontese dala barak liu tanba
atendementu ne’ebé laloos ou hemu ai moruk ou sona insulina atu hatún Ran
Midar ne’ebé la tuir doses, bele mós tanba dieta ne’ebé
laloos no ezersísiu ne’ebé makas liu. 3. Ketoacidosis Ketoacidosis
maka komplikasaun husi moras diabetes mellitus ne’ebé akontese iha
momentu isin labele uza glukosa/ masin midar iha ran atu bele fó forsa ga
enerjia ba isin tanba insufisiénsia insulina ga insulina ne’ebé la
too ba isin nia presiza.
Bainhira isin laiha enerjia, isin
sei uza bokur / lemak iha isin hodi bele Fó enerjia. Wainhira bokur/ jaringan
lemak hetan disturbasaun, isin sei hamosu zat keton ne’ebé nu’udar venenu
iha isin. Kondisaun nee bele halo susar atu dada is, dehidrasaun, kabun laran
moras makas no lakon konsensia.
*KOMPLIKASAUN TEMPO NARUK ne’ebé
bele mosu ba pasiente DIABETES MELLITUS: Tanba ita nia ran halai ba
isin tomak, masin midar ne’ebé aas iha isin bele halo komplikasaun
liu-liu destruisaun iha uat (arteria no vena) ran nian / pembuluh darah, tanba
nee bele halo uat/ ateria no vena hakloot aan no hamenus ran ne’ebé
halai ba órgaun prinsipál iha isin hanesan kakutak, fuan, rins, matan no
seluk tan, nune bele destrui servisu husi órgaun sira nee no hamosu
komplikasaun hanesan: 1. Kakutak, tanba sirkulasaun ran ne’ebé
halai ladi’ak, bele hamate funsiona husi uat ne’ebé ran halai ba
kakutak, bele halo stroke. 2. Matan Bele hamosu katarak, Glaukoma no halo la
hare rai/ buta 3. Nehan no ibun laran Infeksaun jamur halo nehan dodok no monu
rasik, ibun laran is 4. Fuan Risku boot kona ataka de korasaun tanba uat
ne’ebé iha fuan hakloot aat / penyempitan pembuluh darah jantung 5. Saraf
/ neurolojia Isin maten no la sente buat ida/ mati rasa ( buat ruma tuu ou
nehek tata, la sente) 6. Rins Bele halo insufisiénsia Rins / gagal ginjal tanba
servisu rins ne’ebé makas hodi neutraliza masin midar iha ran 7. Kulit
Halo kulit maran no mós fasil atu hetan infesaun no kanek lalais. 8.
Sirkulasaun ran iha isin ladi’ak Halo kanek susar atu di’ak lalais( dala barak
liu iha parte ain), kanek bele sai infesaun no tenke amputasi tanba
labele ona atu kurativu. 9. Genitalia Bele halo infesaun jamur ba feto
nia “area privada/ Miss V” no ba mane bele halo impoténsia / labele ereksi.
Ema ne’ebé sofre moras
Diabetes Mellitus ho tempu naruk, sei hetan risku aas liu atu hetan
komplikasaun tanba masin midar / glukosa ne’ebé aas iha ran ga
isin. Atu bele hatún risku komplikasaun ba pasiente sira ne’ebé sofre
moras Diabetes Mellitus, Atendementu ne’ebé di’ak, los no halo kontrola
regularmente bele prevene komplikasaun ne’ebé ladi’ak ba isin ga órgaun
tomak iha isin.
OINSA ATU KONTROLA KOMPLIKASAUN
HUSI RAN MIDAR LABELE AAS IHA ISIN BA PASIENTE NE’EBÉ HO ONA MORAS DIABETES
MELLITUS?
Tratamentu ba pasiente ne’ebé
hetan ona moras diabetes mellitus maka consciência husi pasiente ne’e
rasik atu kontrola didi’ak nia aan ba pesoál saúde ho rotina no tenke abitua an
atu moris saudavel, hodi nune bele hamenus komplikasaun husi moras diabetes
mellitus ne’e, hanesan: 1. Kontrola hahán no buat ne’ebé ita boot sira
hemu ( hamenus midar) 2. Labele bokur/ isin nia todan tenke ideal ( hamenus han
hahán ne’ebé mina barak).
Labele Fuma Tanba sigarru bele
hakloot uat ne’ebé ran halai ba, ho nune bele hasae risku atu kona lalais ataka
de korasaun. 4. Halo ezersísiu fíziku rotina 5.hare ba halo Kontrola ran midar
beibeik kada fulan iha Centro Saúde ne’ebé besik ou ba médikus sira
ne’ebé fó ona atendementu ba ita boot sira antes. Labele para hemu ai
moruk ba moras diabetes mellitus nian. 6. Kontrola matan no nehan kada fulan 6.
7. Kuidadu ain atu la kanek tanba susar atu di’ak no hamoos ain
loron-loron atu evita infesaun ruma. Uza sapatu ne’ebé la aperta ain no
sempre uma senelus atu imita buat ruma kua ( frasku ga buat kro’at ruma kua) 8.
Hemu ai moruk aspirina loron ida dala ida atu evita kona ataka de korasaun 9.
Kontrola tensaun no hemu ai moruk rotina. 10. Kontrola emosaun.
Se iha Família, Kolegas ou
Vizinhus ruma, ita boot sira hare ho sinais nune, Favor atu fó Hanoin no
informa hodi bele ba konsulta iha Centru saúde ou Ospitál ne’ebé besik
liu atu prevene komplikasaun ne’ebé perigu liu. Kuidadu Nafatin Imi Nia
aan, tanba Imi Nia Saúde Maka Sai Ami Nian Preokupasaun.
Hosi : dr. Luduvina Da Costa Cruz | TATOLI
Sem comentários:
Enviar um comentário