segunda-feira, 14 de novembro de 2016

Ró peska xinés nian iha tempu badak sei hahú halo operasaun iha área marítima timor-oan nian


Ró peska sanulu resin tolu hosi empreza xineza nian maka iha “tempu badak”, sei hahú halo operasaun iha tasi Timor-Leste, relasiona ho projetu ne’ebé inklui mos prosesamentu ba ikan, dehan ministru Estanislau da Silva ba Lusa. 

Estanislau da Silva, ministru Estadu, Kordenadór ba Asuntu Ekonómika nomós ministru Agrikultura ho Peska, esplika ba Lusa katak, ró hirak ne’e iha ona Timor-Leste no oras ne’e daudaun halo hela “inspesaun” hodi verifika, karik ró refere kumpri duni rekezitu hosi rai-laran nian.

"Sei halo esportasaun ba ikan, maibé mos sei garante atu fornese ba iha merkadu nasaionálO, tenik hodi esplika katak, empreza ne’e sei loke fábrika ida kona-ba prosesamentu ikan nian iha Timor-Leste.

"Sira mos sei halo parte iha atividade ekonómika, inklui halo vivveiru ba boek iha zona Vemasse (Baucau) no porto Carabela sei sai nu’udar portu peska nian”, nia esplika.

Ministru ne’e esplika, ró ida sei ho tripulante timor-oan lima “ne’ebé simu ona formasaun ba área refere” no sira tenke kumpri “rekezitu oioin” ho ekipamentu ne’ebé Governu fó hodi kontrola movimentasaun durante iha tasi-laran.

"Viveiru nomós fábrika sei ladauk loke no sei formaliza prosesu hothotu, inklui sei fó rai hodi hala’o ida ne’e”, nia esplika. Ró hirak ne’e pertense ba empreza Pingtan Marine Entreprise, mai fali Timor-Leste hafoin Ministériu ba

Asuntu Marítima no Peska indonézia, hakfodak ho konsesaun ka renovasaun hosi lisensa peska, iha 2014.

Suspensaun ne’e, halo iha fulan novembru tinan kotuk no empreza refere antesipa atu hala’o hikas peska iha tasi indonézia nian, tempu badak. Hanesan foin daudaun responsável Pingtan, Xinrong Zhuo esplika katak empreza ne’e hakarak, atu iha tinan ne’e, hala’o operasaun iha nasaun no rejiaun barak, hodi haboot tan atividade peska nian”.

"Ami hakarak fó sai katak, ami-ninia ró 13 maka sei hala’o operasaun iha zona maritime Timor-Leste nian no ami hein katak ró hirak ne’e bele hala’o ona operasaun iha semana oin”, esplika Xinrong Zhuo.

Husu kona-ba impaktu iha “stock” peskeiru nian iha Timor-Leste, Estanislau da Silva dehan katak Governu hakarak reforsa liu tan medida hodi kontrola peska ilegál, ne’ebé maka lafó benefísiu ba nasaun, hafoin hasa’i tiha rekursu iha tasi-laran.

Ró peska ne’ebé mai to’o iha Timor-Leste, halo observadór barak maka preokupa, liu-liu tauk atu fó impaktu ba peska tradisionál nomós ambiente tasi-nian.

"Nasaun ne’e tenke avansa ho ninia dezenvolvimentu ekonómika. Ital abele tur hein de’it. Uluk, iha ona proposta barak, maibé lakonkretiza”, esplika Estanislau da Silva.

"Timor-Leste labele hanesan ne’e de’it, hodi husik rekursu hothotu ema foti sai ilegalmente. Ita tenke tau-matan, ba buat hotu ne’ebé ezisti iha tasi-laran, tanba setór privadu nasionál ladun iha kapasidade”, dehan.

Ministru ne’e garante katak, ezekutivu halo ona verifikasaun antes ba empreza refere no tuir informasaun hosi nasaun viziñu sira katak, sei laiha problema bainhira hala’o sira-ninia atividade peska, “tanba sira sempre kumpri lei hothotu”.

“Ami labele kontinua hanesan ne’e de’it. Ita-ninia área maritime ema na’ok hodi lafó benefísiu ruma. Ita tenke tau atensaun maka’as ba ita-ninia tasi no ita tenke serbisu hamutuk ho ita-nia parseiru no viziñu sira, hodi hametin liu tan kotrolu hosi atividade peska iha ita-ninia tasi laran”, nia esplika.

SAPO TL ho Lusa 

Sem comentários: