TSUNAMI POLITIKU

Isaias Lino Borges* | opiniaun

Demokrasia katak husi povu ba povu

Demokrasia fo liberdade ba ema hotu atu hato’o nia aspirasaun hodi kontribui ba mudansa politika nasional no politika global.

Demokrasia nudar sistema ida nebe’e fo espasu ba sosiadade no politikus sira hodi partisipa ativa iha prosesu hotu atu fo solusaun ba desafius iha konstrusaun estadu ida.

Le’e nain no hare nain sira, Iha artigo ne;e hau koalia konaba festa demokrasia, por exemplu hanesan kampanha eleitoral ba partidu politiku sira; Ohin Loron ema mak politikus nain sira haklo’ot difinisaun eleisaun hodi konsidera elisaun hanesan eventu gava a’an no insulta malu… Uku nain sira, atu hatudu imagen nebe diak liu, laos hatete a’at ema no hare ema seluk hanesan ita nia adversario, maibe atu hatudu Imagen nebe’e furak liu, maka oinsa halibur ema hotu nakonu ho dame no hamnasa i prosperu. Ida nbe’e Optimismu liu mak oinsa hatudu oin midar ba malu atu ita hamutuk hodi dezemvolve Timori-Leste ida ho Dame, Timor-Letse ida que Buras liu!

Ohin loron ukun nain sira la moe hatudu liman ba malu hodi hatete a’at malu maibe sira la senti katak “when you point a finger at someone, there are three more poiting back at you” Kampanha laos atu ataka malu, maibe oinsa hato’o programa integradu politiku partidu nian, nune bele garantia nafatin prosperiadade ba futuru iha rai doben demokratiku ida ne’e.

Ohin loron elesaun familiar ho osan nomos ho promesa oioin. Neneik ba bebeik promesa sei sai tradisaun iha Elisaun ba Lideransa pais nian.

Los duni ka,,,, kampaña tenki identik no uniku ho “koar-koar” no so produz deit promesa-promesa sira ka? Karik Nune duni, sei hamosu duvida ba povu sira katak“ Janji-janji yang entah ditepati atau tidak ketika sudah terpilih”. Nune, Povu mos hahu komprende no baruk lakohi rona hodi fila kotuk lao ses husi palku kampaña politiku nian.

Bainhira povu aboresido ona ho kampanha nebe’e gosta hatu’un malu entre partidu ida ho prtidu seluk, ema ida ho ema seluk… povu sei konsedera sira be gosta insulta malu ne’e hanesan central sequencia ka urutan inti husi lian bosok sira… Porque povu presija liu mak realidade ho evidensia. Tanba hau, o, no dalaruma sira nebe’e povu atu hili sai lideransa ba rai ida ne’e; hakarak liu mak kuda prosperiadade, domin iha ami nia fuan. Ami lakohi tan iha kampnha nakukun nebe’e gosta hatete a’at ida ne’e ou ida neba, excepcional liu mak oinsa kria relasaun nebe forte ho ralidade, Apuradamente sei la ho promesa no osan mos povu sei apoiu. Porque povu baruk ona ho promesa nebe apenas hanesan promete deit maibe la realizadu.

Politikus sira ohin loron, konsidera elesisaun hanesan mos kompetisaun ba grupu politiku, hodi hari’i partidu oioin, ho esperansa oinsa atu hetan oportunidade iha Guvernu no parlamentu, nune’e bele lori aspirasaun povu nian ba interese nasional maibe pelu kontrariu, politikus agora aproveita oportunidade hodi lori fali interese familia nian hodi habo’ot KKN iha rai doben ne’e, interese seluk mak bele hetan mos direitu ba Pensaun Vitalisia…  oinsa ho sentidu Boa Governsaun??? nemak demokrasia lolos ka?? Sim, Demokrasia tenki iha multi partidaria nudar meius ida atu atinji objetivu estadu... maibe oinsa ho sentidu demokrasia lolos katak husi povu ba povu no povu nian/// tristi tebes quandu ema mak politiku nain sira aproveita politiza obra povu nian hodi habosok povu atu hetan dezastre ba lian bosok sira; hanesan sosiadade nebe lian laiha terus ba bebeik,,, Tempu kolonial povu vitima ona, ohin loron ukun an pior liu tan lafaek nia oan  matenek sira sei lohi tan povu  ho promesa falsu sira… Natureza politiku hahu la saudavel ona, povu mukit sira laran taridu  no dejesperadu ho hanoin quandu  hili sala dalan, erosaun politiku sei mosu karik (?) no sei provoka risku boot ataka husi tsunami politiku iha futuru karik? Esperansa povu nian monu tanba laiha kibiit atu tane dignidade rae ne’e… fini jerasaun rai lafaek nian hahu namlele, tanba ular metan dada (supa) sai rai nia midar hotu, hodi habokur grupu kiik ida… Oinsa ho deklarasaun iha tempu kampanha, quandu sai ukun sei konvate kiak husi rai ida ne’e… deklarasaun ho lian makas maibe mamuk…

Mundu ohin loron diskrimina nia emar sira, tan deit sira nia egoismu, neneik ba bebeik anju nakukun sira mak sei haburas a’an iha rai doben ida ne’e… Povu mukit sira lao lemorai ba rai iha nia rain rasik… Ho nune’e iha elisaun ida ne, ema hotu inklui hw ho esperansa oinsa bele disidi lider ida que jenuinu, honestu, transparansia i demokratiku, nune bele reprezenta povu ida ne’e hodi tane a’as interese nasional ba moris diak rai ida ne’e!

Fortes Abraços

*Isaias Lino Borges, Arch

NOTA HUSI TA: Opinioens nebe expresa, liu husi artigu opiniaun nebe maka TA hatun, liga ka relasiona diretamente ho autores nebe hakerek. Ami hakarak atu sertifika no afirma katak, demokratikamente ami nakloke ba partidu nebe deit maka hakarak hato´o sira nia vontade atu expressa sira nia opiniaun, maibe ho kondisaun ida katak, sira rasik maka tenki assumi responsabilidade ba lia fuan ka afirmsaun nebe hasai iha artigu opiniaun sira ne.