“TL Presiza Diskute Ona Akordu Ketan Tasi”

DILI, (TATOLI) – Vise Xefe Bankada Frente Revolusionária Timor-Leste Independente (FRETILIN), Francisco Miranda Branco, preokupa Timor-Leste seidauk halo ratifikasaun tratadu delimitasaun fronteira marítima (Ketan-tasik), enkuantu Austrália hahú ona prosesu iha Parlamentu Federál.

“Estadu Timor-Leste ho Austrália asina akordu ne’e iha Nova Iorke, 6 marsu 2018, maibé Timor-Leste liuhosi Parlamentu Nasionál durante ne’e seidauk ratifika tratadu ketan-tasik, enkuantu Austr’alia liuhosi nia Parlamentu Federál hahú halo ona iha sira nia prosesu ratifikasaun iha 28 novembru 2018”, haktuir deputadu opozisaun ne’e ba jornalista sira liuhosi konferénsia imprensa ne’ebé hala’o iha Bankada FRETILIN, ohin.

Tanba ne’e, Bankada Parlamentár FRETILIN husu ba Governu da-ualu ne’ebé lidera hosi Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, atu tau matan ba asuntu importante ida ne’e, lori tratadu ne’e mai parlamentu atu halo ratifikasaun.

“Ami husu oitavu governu liuhosi nia lideransa Taur Matan Ruak atu hahú lais prosedimentu ida ne’e, ita nia luta atinje ona objetivu atu defende ita nia soberania, entaun ita tenke book-án nafatin”, sujere.

Nune’e atu tama iha vigór tratadu ne’e tenke hetan ratifikasaun iha Parlamentu Nasionál (PN) tuir Konstituisaun RDTL artigu 95 (kompeténsia PN nian), alinea 3. f) aprova no mós fó-sai akordu no ratifika tratadu no konvensaun internasionál sira.

Bankada Parlamentár FRETILIN hanoin katak prosesu ratifikasaun ida ne’e presiza diskusaun ida kle’an kona-ba substánsia hosi tratadu ne’e, nune’e governu presiza fó esplikasaun no informasaun sira ne’ebé relevante ba PN.

Nu’udar orgaun Estadu iha kompeténsia atu ratifika tratadu internasionál sira inklui ita nia fronteira, PN presiza iha asesu ba dokumentu sira relevante atu estuda didi’ak antes halo desizaun ba kestaun importante kona-ba independénsia no soberania.

La’os de’it membru parlamentu sira maibé diskusaun tenke nakloke mós ba komponente tomak iha ita nia sosiedade.

Tan ne’e governu presiza haruka lais mai parlamentu atu bele konvoka diskusaun ida inkluzivu no rona ema hothotu.

Tratadu ida ne’e la hanesan ho Tratadu Determinadu ba Ajuste Marítimu no Tasi Timor (CMATS-sigla inglés), ne’ebé  loke dalan ba ita halo negosiasaun foun.

Tratadu ida ne’e sei taka odamatan ba negosiasaun ka disputa sira seluk. Karik iha tempu ikus mai ita komprende hikas katak tratadu ne’e la justu. Bainhira ita asina no ratifika tratadu ne’e ita tenke simu konsekuénsia hotu. Tan ne’e ita presiza iha diskusaun kle’an, katak tan.

“Atu loron ruma ita labele hatudu liman ba malu, mai ita hotu tur hamutuk hodi haree desizaun ida ne’e, tanba kuandu ita foti desizaun tenke refleta ita hotu nia konsiénsia no di’ak duni ba interese ita nia povu no nasaun nian. Tan ne’e ita labele hein tan no prosesu tenke hahú agora kedan”, afirma.

Bankada FRETILIN nu’udar reprezentante povu nia iha parlamentu sei halo esforsu atu asegura interese povu no Estadu nian iha tratadu ida ne’e.

Bankada fiar katak envolvimentu sosiedade tomak nian iha diskusaun ida ne’e mak dalan ne’ebé loos liu atu asegura ita nia interese.

Nune’e bankada prontu kolabora iha prosesu tomak maibé tenke transparante no sosiedade tenke hetan oportunidade husu esklaresimentu.

Governasaun ne’ebé di’ak no sustentavél tenke liuhosi prosesu transparante no envolve konsulta no debate públiku klean.

Jornalista: Zezito Silva | Editora: Rita Almeida

Imajen: Deputadu Partidu FRETILIN, Francisco Miranda Branco. Imajen Mídia Palásiu PR.