Prezidenti
Republika (PR), Taur Matan Ruak, iha kompetensia Konstitusional atu veta lei
pensaun vitalisia (LPV). Maske nune’e, lei antireior LPV vigora nafatin.
Membru
Parlamentu Nasional (PN) husi Bankada FRETILIN, Manuel Castro ho membru Bankada
CNRT, Arão Noe de Jesus hateten, PN iha dever diskuti nafatin LPV no hein
deit Deputadu sira resesu hotu komisaun A bele lori ona ba plenaria.
“PR
hakarak promulga bele promulga, sei la lakohi promulga hakarak veta ida ne’e
dever PR nian,” hateten Deputadu Manuel Castro ho Deputadu Arão Noe de
Jesus, ba jornalista iha PN, Kinta (25/08/2016).
Manuel
Castro hateten, PR Taur tetu didiak tiha ona konsekuensia hotu, hodi hola
desizaun atu veta LPV, tanba PR nudar aman ba nasaun ne’ebé povu hotu fo
konfiansa bele hola desizaun ne’ebé kontribui ba progresu nasaun nian no povu
nia diak.
Deputadu
Arão Noe de Jesus, esplika katak, se LPV ne’e seidauk ejisti maka PR Taur
veta maka lei ne’e la vale, maibe lei ne’e iha ona maka foin PR veta depende ba
lalaok Konstituisaun tanba lei ne’e vigor kedas ona iha 2007.
“Hau
lakohi koalia dehan PR atu rezigna an ida ne’e kompetensia PR nian, maibe hau
hakarak koalia tuir prosedementu legal depois liga ba kompetensia ,PN aprova
Presidente promula ou veta, nebe kompetensia maka fo mandatu ba ida ida nia
orgaun,” esplika Deputadu Arão.
Nia
hatutan, se karik veta Presidente tenki iha rajaun rua, veta politik ou
veta ba inkonstituisional, se inkonstituisional tenki lori ba Tibunal Rekursu
hodi halo avaliasaun, se veta politik tenki lori mai fali Parlamentu para
konfirma votus.
LPV
iha komisaun espesializada
Prezidente
Parlamentu Nasional (PN) Aderito Hugo, hatete, lei pensaun
vitalisia sei faze pareser komisaun espesialidade hodi
lao tuir nia prosesu.
Prezidente
PN Aderito esplika, lei pensaun vitalisia kaduka
iha legislatura daruak, mai legislatura datolu
pendente hela hodi la baixa ba komisaun A-PN, basa buka
hela informasaun no aspirasaun publiku ba revizaun lei refere. Maibe
wanhira avansa ona mosu tan fali buat
seluk relasiona ho stetmentu Prezidenti da Republika Taur Matan Ruak, ida ne’e
mak dinamika politika nasaun ninian,
“Lei pensaun vitalisia agora tama ona iha faze
pareser komisaun espesializada, nune’e iha dia 19 fulan
Setembru iha diskusaun jeneralidade para
atu hetan aprovasaun,” informa Prezidente Parlamentu
Nasional (PN) Aderito Hugo ba jornalista
sira iha Centru Convenções de Dili
(CCD), Kuarta (24/8).
Nia
hatutan, tama ona final global mak dehan
katak, lei ne’e aprova ho dekreitu Parlamentu Nasional, no haruka
ba Prezidente da Repúblika atu uza
nia kna’ar hodi promulga ou veta.
Prezidenti
PN dehan, tuir konstitusional Prezidenti da Republika iha direitu rua, promulga
ho veta, veta mos iha tan karakter rua, veta inkonstitusional no veta politika.
Nia
hatutan, se veta inkonstitusional tenki hadia buat
balun tuir pronunsia mai husi Tribunál
ninia, maibé veta politika fila fali iha
ninia regras para atu halo konfirmasaun
iha Parlamentu Nasional, ne’e iha konstituisaun
RDTL mak preve, tamba ne’e laiha ema
ida inventa korespondensia tuir ninia hakarak.
Nia
haktuir, deklarasaun Prezidente da Repúblika Taur
Matan Ruak dehan atu veta lei pensaun vitalisia ne’e refleta
nafatin, wanhira ita la’o nafatin iha
kuridor konstituisaun ne’e nian sei laiha,
tamba ita nia preukupasaun liu mak
desizaun sira ne’ebé mak la bazeia ba
konstituisaun nian, bele afeita makina Estadu
nian la funsiona, maibé durante ema hotu
ezerse funsaun hodi lao tuir kuridor konstituisaun da
repúblika, ne’e normal.
Nia
esplika liu tan, Prezidenti da Republika Taur Matan Ruak
iha rasik ninia kompetensia hanesan
konstituisaun fó, maibé PN mós iha ninia
kompetensia ho orgaun sira seluk mós
iha nia kompetensia rasik, tamba regras
Estadu nian mak hanesan ne’e ona,
konstituisaun RDTL ne’e maske foun, maibé
konstituisaun ida ne’e fó espasu ba
orgaun hotu-hotu iha ninia kompetensia atu
ezerse ho ninia responsabilidade tomak.
“Hau
dehan ona regras konstitusional iha hela
dalan sé prezidente veta, tuir mai PN
iha ninia regras hodi halo korespondensia iha
orgaun estadu nian, laiha buat ida vakum iha
korespodensia entre orgaun soberania sira, laiha
orgaun soberania ida bele halo desizaun
mesak-mesak, ita nia regras konstitusional
lapreve,”afirma nia.
Injustisa
bo’ot ba veteranus
Veteranu
tinan 24 iha aialaran, atual Xefi Estadu Maior Falintil-Forsa Defeza Timor
Leste (F-FDTL), Major General Lere Anan Timur hatete, nu’udar veteranu ninia
parte lamenta teb-tebes ho Lei Pensaun Vitalisia (LPV), tanba LPV ne’e
injustisa bo’ot ba veteranu sira.
“Ha’u
la’os politiku mas ha’u nudar veteranu lei pensaun vitalisia ne’e injustisa
bo’ot. tamba saida? Veteranus sira ne’ebe mak fo ninia án tomak ba ita nia ukun
an ne’e laiha kondisoens, agora ema sira tur iha parlamentu ne’eba tinan lima
ou la to’o, ema ne’ebe lakohi ukun-an agora hotu-hotu tur, toba simu
osan,”deklara Lere Anan Timur, ba Jornalista iha Quartel General F-FDTL,
Fatuhada-Dili, Kinta (25/08/2016).
Tuir
Lere Anan Timur katak, to’o ohin loron Parlamentu Nasional sei kontinua budu
lei refere hodi la halo revizaun, tanba membru parlamentu sira hanoin deit ba
sira ninia an duke komum.
“Nudar
ema tenke iha moral, prozemplu veteranus 24 ne’ebe ba reforma Estadu garante
sira nia moris, Estadu iha planu halo uma maibe ema la’os moris deit iha uma
laran. Ita haree pensaun vitalisia ba eis titular sira iha pasaporte
diplomatiku, telefoni iha buat hotu-hotu, enkuantu ita nia veteranus ne’ebe
uluk funu ba ukun an ida ne’e laiha direitu, lider politika sira tenke haree
didiak labele instabiliza situasaun,”afirma Lere.
Lere
dehan, durante ne’e Falintil-Forsa Defesa Timor Leste (F-FDTL) pasiensia liu,
nudar militar ne’e mak hanesan nasaun seluk oras ne’e golpe kleur ona mais
F-FDTL lakohi.
Tamba
ne’e, Lere ho ninia pozisaun hatete, preokupa ba iha ukun jerasaun foun
nian sei kaer ukun hanesan jerasaun tuan sira agora ne’e ka lae, ho situasaun
ruma sei muda nasaun ne’e bele rungu ranga ne’e tenke prevene kedas agora.nes/tos/eus
Jornal
Nacional
Sem comentários:
Enviar um comentário