Governu Dezenvolve Planu Prevensaun Moras Rabies

Governu servisu hamutuk ho parseiru sira dezenvolve hela planu kontigensia hodi responde ba moras rabies ne’ebe karik mosu iha kualker tempu iha Timor –Leste.

Diretor Jeral Pekuaria e Veternaria Ministerio Agrikultura e Peskaz (MAP), Antonio do Carmo hateten moras rabies seidauk eziste iha Timor –Leste, maibe iha risku nia laran tanba sosiedade nia movimentu ba rai liur aas tebes. 

Nia dehan, asuntu rua importante ne’ebe koalia iha planu ne’e liu –liu servisu prevensaun intermus kontrolasaun iha area fronteiras no atuasaun bainhira moras ne’e mosu. 

“Ita nia movimentu international maka’as, entaun ita bele afeta moras ida ne’e iha futuru,” nia hateten iha Comoro Dili. “Agora ita sei livre.”

Nia dehan, moras ida ne’e perigu tebes tanba asu ida deit mak afetado maka sei da’et ba ema e moras ne’e la hatudu nia sinais. 

Nia haktuir, iha tinan 2004 governu hasai despaixu ida hodi fo orientasaun ba Diresaun Nasional Karantina e Bio-seguransa MAP  bandu la halo importasaun animal mai rai laran. 

Nia preokupa, tanba moras ida ne’e espalha ona iha area balun iha nasaun vizinhu Indonesia, entaun presiza duni planu integradu ida hodi kontrola iha area fronteiras. 

Tuir dadus husi organizasaun mundial ba saude animal no Organizasaun Mundial Saude (OMS) nian hatudu, katak kada tinan ema kuaze 50 mil resin mak mate tanba moras ida ne’e, ne’e katak kada minute lima ema ida mate. 

Moras Rabies ne’e mai husi virus ida hanaran ravdiovirosa husi animal asu, busa no lekirauk ne’ebe hada’et ba ema liu husi kabeen husi animal ne’ebe afetado virus ne’e liu –liu bainhira animal tata ema. 

Antes ne’e, Diretora Jeral Prestasaun Servisu Ministerio Saude, Odete Viegas husu ba ministerio sira atu tuur hamutuk hodi diskute politika no planu integradu ida hodi halo prevensaun ba virus hirak ne’e.

Nia hateten, pesoal ministerio nian kolokadu iha portu sira e  presiza haforsa servisu kontrolu nian.

“Importante tebes linha ministerio relevantes tenke servisu hamutuk ,tanba dala barak container sira ne’ebe tama mai rai laran barak animal sira ne’ebe bele lori moras mai,” nia hateten. 

Nia hateten, governu halo ona kooperasaun ho governu Indonesia atu hadia servisu kontrolu nia iha fronteiras entre nasuan rua ne’e.

Nia informa, 65% moras da’et husi animal, tanba ne’e importante tebes halo sosializasaun ba komunidades kona ba moras sira ne’e. 

Iha tinan 2006 governu estabelese ona ekipa ida; kompostu husi reprezentante Ministerio Agrikultura e Peskas, Ministerio Edukasaun, Ministerio Saude, Ministerio Finansas diresaun alfandega inklui Ministerio Interior maibe servisu lala’o tanba falta de linha koordenasaun husi ministerio hirak ne’e.

The Dili Weekly