PR Lú-Olo Hakat Liu “Konstituisaun”

DILI, (TATOLI) - Prezidente Partidu Kongresu Nasionál Rekonstrusaun Timorense (CNRT-Sigla Portugés), Kay Rala Xanana Gusmão, afirma Prezidente Repúblika (PR) Francisco Guterres Lú Olo hakat liu ona responsabilidade konstitusionál.

Xanana Gusmão konsidera Lú-Olo ultra pasa konstituisaun tanba PR Lú Olo la respeita ona responsabilidade konstitusionál sira kona ba prezunsaun inosénsia. Iha fatin hanesan, PR rasik halo ona julgamentu uluk ba elementu hirak hosi partidu CNRT ne’ebé kandidata-an ba membru governu da-ualu nian, ne’ebé to’o ohin loron seidauk hetan pose.

“Nu’udar Prezidente Partidu CNRT ne’ebé dala rua tuituir malu la ba  simu posse tanba atu hatudu katak ha’u labele husik ha’u nia partidu atu sai nune’e, maibé ha’u tenke defende konstituisaun, defende la’ós ha’u mesak, maibé prezidente mós tenke defende konstituisaun. Ita tenke buka aprende konstituisaun hotu.”

“Ha’u S3 (SD, SMP no SMA), ha’u la tama UNTL, maibé ha’u Liseu de’it,” Eis-Prezidente Repúblika, Kay Rala Xanana Gusmão fó sai nia razaun ba mídia sira iha konferénsia imprensa ne’ebé hala’o iha sede CNRT, Bairru Grilos, ohin.

“Ha’u halo esforsu tomak atu buka meiu hodi nune’e prezidente bele konsidera ami nia ema na’in hitu hosi elementu partidu CNRT nian. No ha’u haruka karta ida ba Tribunál Distritál Dili (TDD) katak favór ida hateten took mai ami nia ema ne’ebé tau iha lista partidu nian ba eleisaun, sira ne’e kondenadu ka lae. Maibé tribunál la hasai lista ne’e no prezidente mak foti fali desizaun fali ba lista hirak ne’ebé iha, ne’e la justu.” Xanana Gusmão lamenta.

Nia konta katak, Juis Administradór, Jose Maria de Araujo hatán karta ne’ebé nia (Xanana) hakerek. Iha 11 Juñu, iha tan karta resposta ida katak TDD (Tribunál Distritu Dili) sertifika katak; haree ba baze dadus hosi sistema informátika jestaun prosesuál nian konsta prosesu judisiál ida katak Jacinto Gomes de Jesus akuzadu ho prátika krime finansiamentu ilísitu partidu polítiku.

“Ita boot sira hatene katak ida ne’e mai hosi malam dana (Angariasaun fundu) iha 2012 ne’ebé ami halo ho tranzmisaun direita ho transparente no osan hirak ne’e haruka hotu ba konta bankária partidu nian iha banku. sira mak la hatene prosesu katak loloos ne’e haruka sira nia naran, maibé haruka fali ho kampaña nia naran, entaun ida ne’e mak sai krime, la’o simu osan liuhosi meza okos,” Xanana esplika.

Iha karta Sertifikasaun, TDD informa katak; kazu kona ba Jacinto Rigoberto ho Virgílio de Jesus, konklui ona, no agora iha hela gabinete titulár ba kazu.

Nune’e mós, tuir baze dadus TDD iha sistema informátika nian ba jestaun prosesuál konsta duni prosesu judisiál katak, Francisco Kalbuady Lay akuzadu ba krime ba finansiamentu ilísitu kona-ba U$ 25.000, maibé prosedimentu kriminál ne’e deklara katak hotu ona no la iha buat ida, nune’e duni Francisco Calbuady la’ós arguidu.

TDD sertifika depois haree baze dadus ba sistema informátika jestaun prosesuál konsta prosesu judisiál krime katak Virgílio Smith kondenadu ho akordu preferidu iha 5 Abríl 2005 tranjitadu julgadu ho pena tinan 1 ho fulan ualu prizaun no suspende ba tinan rua ho kondisaun atu selu iha tinan ida nia laran indeminizasaun ho osan U$ 2.500.

Kazu ne’e ho prátika krime omisídiu dilijénsia tanba hakarak kaer karreta, no karreta baku fila to’o ema mate. “Virgilio Smith nia kazu ne’e la’ós naok osan, maibé omisídiu katak asidente.” TDD sertifika katak pena deklarante instinta la iha ona iha 30 Outubru 2015. Tanba ne’e la iha ona prosesu judisiál ida kontra Virgílio Smith.

TDD sertifika mós kona-bá Amândio Benevides, kondenadu hosi akordeaun iha 19 Jullu 2012 ho pena únika pezadu ho fulan haat, suspense tinan tolu ba prátika falsifikasaun dokumentu. Ikus mai pena ne’e instinta tiha ona iha 23 Jullu 2015 no prosesu arkivadu iha Outubru 2015, tanba ne’e ohin loron Amândio Benevides la iha tan akuzasaun.

Kona-bá Sergio Lobo ne’ebé julgadu, maibé absolvidu iha sentensa ne’ebé hala’o iha 11 Dezembru 2008 kona-ba krime ofensa korporál simples no krime dano simples. TDD Sertifika katak Sergio Lobo la iha problema ida, la arguidu no la iha prosesu judisiál seluk.

Thomas Cabral, TDD sertifika katak buka iha sistema baze dadus iha sistema informasaun jestaun prosesuál buka la hetan katak prosesu ruma pendente ka iha hela julgamentu nia laran kona ba Thomas Cabral nian.

Nune’e mós kazu kona-ba Hélder Lopes, ne’e la iha antesedente kriminál.

“Dadus ne’e fó sai ba públiku katak prezunsaun inosénsia nu’udar objetivu fundamentál iha ita nia Estadu Direitu Demokrátiku. Tanba ne’e, prezidente repúblika tenke toma konxiénsia atu bele rezolve impase polítika,” Xanana apela.

Entretantu Prezidente Kongresu Nasionál Rekonstrusaun Timorese, Kay Rala Xanana Gusmão la tuir tomada posse tanba lá konkorda ho desizaun Prezidente Repúblika, Francisco Guterres “Lu-Olo” ne’ebé halo ona julgamentu uluk ba elementu partidu CNRT.

“Ha’u dala rua la ba hodi hetan toma pose tanba desizaun ne’e afeta ha’u nia partidu CNRT, ami rekoñese tebes ba ami nia partidu ida ne’ebé la iha istória, partidu ne’e eziste foin mak tinan 11 signifika seidauk kleur, partidu ne’ebé folin laek tebes, maibé hetan ona konfiansa hosi povu signifika partidu iha nia dignidade, tanba ne’e, ha’u seidauk simu tomada posse, mezmu la matenek hanesan ema S1 maibé ha’u “S3” katak SD, SMP no SMA,” Prezidente koligasaun Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP), Xanana Gusmão espresa nia sentimentu.

Nia hatutan maski lá matenek Strata 1 (S1), maibé Xanana buka komprende hodi hatene prátika Estadu nian katak prezunsaun inosénsia hanesan prinsípiu fundamentál  ida ne’ebé konsagra iha konstituisaun, tanba ne’e ita tenke respeita lei, hodi nune’e ema sei iha prosesu julgamentu, la iha ema ida mak foti fali desizaun katak arguidu ka julga daudaun ne’e sala tiha ona.

To’o notísia ne’e hatún parte Tatoli.tl sei tenta halo konfirmasaun ba parte Xefe Estadu.

Jornalista: Zezito Silva | Editór: Manuel Pinto

Imajen: Prezidente partidu koligasaun Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP), Kay Rala Xanana Gusmão, bainhira halo mensajen ba militante, simpatizante no apoiante AMP liuhosi konferénsia imprensa iha sede AMP Bairru Grilos, ohin. Foto Egas Cristovão