segunda-feira, 23 de maio de 2016

Apoiu CPLP iha área edukativa esensiál ba Timor-Leste - ministru timoroan


Kooperasaun CPLP iha área edukasaun, siénsia, teknolojia no ensinu superiór importante tebes atu Timor-Leste bele hakat liu dezafiu, liu-liu iha oinsá uza portugés, hatete ohin ministru Edukasaun timoroan.

"Ami kontinua presiza kooperasaun no parseira ho nasaun CPLP sira [Komunidade Nasaun Lia-portugés] hodi apoia ensinu lian portugés no promove nia utilizasaun iha siénsia no matemátika", tenik António da Conceição iha semináriu edukativu iha Dili.

"Parseira inovadora, fleksivel no bazeia ba mais-valias no posibilidade nasaun maun-alin ida-idak nian. Nesesidade ne’ebé reprezenta oportunidade kmanek hodi liga pilár rua CPLP nian, lian no kooperasaun", nia subliña.

António da Conceição ko’alia iha abertura Konferénsia Internasionál ida iha Dili kona-ba Polítika Edukasaun no Investigasaun Sientífika iha Estadu-Membru sira CPLP nian, ne’ebé inisia ronda kontaktu entre reprezentante lusófonu sira iha setór ne’e.

Governante timoroan ne’e fiar katak enkontru sira iha Dili bele ajuda lori "kontributu foun no konkretu" ne’ebé "hatán ba dezafiu komún ne’ebé ida-idak enfrenta no ba rezultadu" ne’ebé populasaun sira hosi Estadu luzófonu sira hein.

"Susesu komunidade ne’e nian sukat hosi kapasidade atu prodús rezultadu konkretu hodi hadi’a kondisaun moris nia populasaun nian", nia hatete, refere ba dezafiu boot ne’ebé sei hasoru iha formasaun dosente sira iha Timor-Leste.

Maski hasoru dezafiu, ministru timoroan ne’e destaka avansu ne’ebé hetan ona iha setór edukativu iha Timor-Leste iha tinan 14 ikus restaurasaun independénsia ne’e.

Entre indikadór sira nia destaka konstrusaun ka reabilitasaun ba estabelesimentu ensinu kuaze 1.600, no kriasaun rejime karreira dosente ba profesór 10.500 resin.

Asesu ba ensinu báziku sai di’ak liután - 89% hosi labarik sira mak matrikula - no sira ne’ebé la ba eskola tun hosi 8,7% iha 2008 ba 2,7% iha 2015, ho maiór ekilíbriu jéneru, ho "labarik feto sira rejista iha média índise aproveitamentu eskolár di’ak liu".

Intervein iha abertura enkontru ne’e, Murade Murargy, sekretáriu ezekutivu CPLP nian, destaka importánsia hosi investimentu iha "kapitál umanu hanesan fatór diferensiadór hosi sosiedade dezenvolvidu".

"Edukasaun labele fahe malu ho kapasitasaun no dezenvolvimentu ema nian, dezenvolve kompeténsia ba partisipasaun tomak iha sosiedade hanesan ajente dezenvolvimentu", nia hatete.

Iha kazu CPLP nian, nia destaka katak ohin loron komunidade luzófona iha "ferramenta estratéjika ne’ebé hasa’e valór no interese iha " lia-portugés ne’ebé " afirma liután hanesan lian globál".

Delegasaun ministerial ka téknika hosi nasaun hotu CPLP nian, la inklui Giné-Bisau, iha Dili hodi hala’o reuniaun setór edukativu.

Aleinde IX Reuniaun Ministru sira Edukasaun CPLP nian no VII Reuniaun Ministru sira Siénsia, Teknolojia no Ensinu Superiór CPLP nian, hala’o mós reuniaun dahaat pontu fokál iha setór rua ne’e.

Iha IX Reuniaun Ministru sira Edukasaun CPLP nian, iha loron-tersa, prevee prezensa ministru Edukasaun angolanu, Pinda Simão, no ministru Edukasaun no Siénsia Giné Ekuatoriál nian, Jesús Engonga Ndong.

Portugál nian reprezentante mak sekretáriu Estadu Edukasaun, João Costa, no Saun Tomé no Prínsipe nian mak ministru Edukasaun, Kultura no Siénsia, Olinto da Silva e Sousa Daio, prevee mós delegasaun téknika hosi Brazil no Kabuverde.

Kona-ba VII Reuniaun Ministru Siénsia, Teknolojia no Ensinu Superiór CPLP nian, prevee ba loron-kuarta, sei marka prezensa delegasaun ministeriál tolu.

Hosi Mosambike sei marka prezensa ministru Siénsia no Teknolojia, Ensinu Superiór no Tékniku-Profisionál, Jorge Olívio Penicela Nhambiu, hosi Giné Ekuatoriál nian mak ministru Edukasaun no Siénsia, Jesús Engonga Ndong, no Saun Tomé no Prínsipe nian ministru Edukasaun, Kultura no Siénsia, Olinto da Silva e Sousa Daio.

Iha kazu ne’e prevee delegasaun téknika hosi Brazil no Kabuverde.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: