quarta-feira, 1 de fevereiro de 2017

Australianu iha prizaun preventivu iha Timor-Leste tanba iha ai-horis marijuana nian

Sidadaun australianu ida ne'ebé hela iha Timor-Leste hahú loron-tersa ne'e tama iha prizaun preventivu tanba hetan akuzasaun ba tráfiku no konsumu droga nian tanba karik iha ai-horis marijuana no hafoin Tribuna Rekursu aumenta medida koasaun nian.

Antes, mane, ne'ebé hela iha Díli hahú tinan 1999, hetan ona medida koasaun ba Termu Identidade no Rezidénsia (TIR) no aprezentasaun periódiku semana ida dala rua, no prende ona nia pasaporte no bandu hodi labele sai hosi nasaun.

Mudansa ba medida koasaun ne'e desidi hosi Tribunal Rekursu ne'ebé aprova rekursu ida ne'ebé aprezenta hosi Ministériu Públiku ne'ebé la konkorda ho medida ne'ebé aplika antes hosi Tribunal Díli no defende ona prizaun preventivu.

Defeza aprezenta tiha ona iha loron 23 Janeiru rekursu extraordináriu ida ba Tribunal Rekursu - ne'ebé Lusa hetan asesu - ne'ebé hatete katak arguidu kolabora nafatin ho justisa no kumpri nafatin medida koasaun ne'ebé aplika ba nia.

Maibé tribunal rekursu la aprova rekursu ne'e, fó razaun ba Ministériu Públiku ne'ebé aponta ba "gravidade" hosi krimi sira no retratu penal nian.

Prosesu marka ona ho aspetu ne'ebé ladún loos, liuliu tanba, to'o agora, polísia timoroan la konsege hatudu katak ai-horis sira ne'e hanesan duni marijuana - teste sira ne'ebé halo iha Díli "hanesan laiha konkluzaun", hatete hosi fonte judisial sira ba Lusa.

Fonte sira ne'e esplika katak ajente polísia sira tenta lori prova sira ba Portugal ba teste sira maibé hetan impedimentu iha Bali, Indonézia, nune'e la hatene loloos katak polísia kumpri duni instrusaun hosi Tribunal Díli ne'ebé haruka atu halo destruisaun ba ai-horis sia ne'e.

Kazu ne'e hahú iha loron 14 Outubru tinan liubá bainhira, tuir Ministériu Públiku, ajente polísia sira kaer mane ne'e "durante asaun" no hetan iha nia uma "ai-horis sira ne'ebé deskonfia hanesan marijuana", iha ai-horis lima.

Dokumentu sira hosi Ministériu Públiku ne'ebé Lusa hetan indika katak arguidu hetan akuzasaun ba krimi hosi "tráfiku droga tipu narkótiku marijuana nian ne'ebé koñesidu liu ho naran ganja no konsumu droga ho tipu hanesan ne'e", krimi ne'ebé hetan kastigu máximu tinan 10 no mínimu tinan haat.

Maibé, mane la halo asaun krimi ida ka tráfiku ruma no la konsumu, nia admiti de'it katak ai-horis sira ne'e iha ne'ebá ona, haktuir hosi defeza.

Tuir MP, arguidu hatete ona katak nia hetan ai-horis marijuana iha nia uma oin no karik konsumu, hanesan hakerek iha rekursu hosi Ministériu Públiku ne'ebé husu aumentu ba medida koasaun nian.

Tribunal Díli aplika medida koasaun inisial, desizaun ne'ebé majistrada Lídia Soares rekore ona iha loron 20 Outubru tanba konsidera katak "medida koasaun adekuadu no proporsional ba arguidu maka prizaun preventivu" tanba hanoin ba "gravidade hosi krimi no atuasaun hosi arguidu tanba konfisaun parsial no prova sira iha auto sira".

Majistrada halo protesta mós tanba Tribunal Díli haruka "destruisaun ba sasán tomak krimi nian, lahó preokupasaun ho ezame toxikolójiku ka teste laboratóriu nian" hodi haruka destruisaun "iha inísiu hosi faze inkéritu nian".

Iha loron 30 Novembru, Tribunal Rekursu asina desizaun, ne'ebé konsidera katak kumpri rekizitu sira hodi aplika prizaun preventivu, liuliu ba moldura legal hosi krimi - ho pena máximu liu tinan tolu - no tanba iha perigu ida katak bele arguidu bele halai maski nia prende ona nia pasaporte.

Defeza aprezenta tentativa ida rekursu extraordináriu nian ne'ebé Tribunal Rekursu rekuza fali, iha desizaun loron 11 Janeiru.

"Hanesan sala ida ne'ebé akontese beibeik, uza rekursu extraordináriu hanesan insisténsia rekursu daruak ne'ebé la ezisti iha lei prosesual penal Timor-Leste nian", konsidera hosi juís sira iha desizaun ne'ebé notifika ona arguidu iha loron 20 Janeiru.

Kaer ona mane ne'e iha loron-segunda no hahú loron-tersa tama iha Kadeia Bekora, iha Díli.

SAPO TL ho Lusa – Foto@ Paulo Novais/EPA

Sem comentários: