sexta-feira, 17 de março de 2017

Governu timoroan kria empreza nasional mineira Murak-rai Timor-Leste

Governu timoroan aprova ona kriasaun ba empreza nasional mineiru nian ho naran Murak-rai Timor-Leste, ne'ebé sei haree ba interese sira Estadu nian iha atividade tomak explorasaun ba rekursu mineral sira nasaun nian, hatete hosi ministru ba Lusa. 

"Hanesan empreza ida ho modelu sosiedade anónimu, sosiedade komersial ida ho direitu privadu no kapital ne'ebé integralmente públiku, ne'ebé sei iha funsaun sira ne'ebé hanesan ho Timor Gap iha parte setór petrolíferu hosi área rekursu mineral sira no gás natural nian", hatete hosi ministru Petróleu no Rekursu Mineral, Alfredo Pires, ba Lusa.

"Hanesan empreza ida ne'ebé sei reprezenta Estadu nia interese, hanesan ezemplu, iha joint ventures, no ne'ebé sei envolve iha autorizasaun ba lisensa mineral sira nian", nia refere no hatutan katak proposta ne'e agora tenki promulga hosi xefe Estadu.

Estudu sira ne'ebé halo antes hatudu katak Timor-Leste iha kondisaun ba sondajen mineral metáliku sira - hanesan manganéziu, osan-mean, osan-mutin no riti-modok - no material la'ós metáliku sira - kalkáriu, mármore, fatuk-jesu, rai-henek no fatuk-rahun sira.

Tuir komunikadu hosi Konsellu Ministru nian, kriasaun ba Murak-rai Timor-Leste halo parte "iha estratéjia hosi Governu hodi harii instituisaun importante sira hodi garanti dezenvolvimentu hosi área ekonómiku ida ho potensial boot no kontribui ba diversifikasaun ekonomia nian, importante ba nasaun".

Antes atu hetan lisensa sira empreza tenki formaliza planu sira negósiu nian no formaliza estudu sira viabilidade kona-ba projetu sira.

Hanesan akontese ho Timor Gap ne'ebé identifika ona, ba explorasaun ruma, bolu ida iha rai (iha zona Suai nian) no ida seluk iha Tasi Timor ne'ebé bele halo atividade sira explorasaun nian.

"Halo daudaun kontaktu sira ho empreza on-shore oioin hodi estuda potensial, no halo ona ho off-shore sira peskiza jeofízika ida iha 3D ne'ebé analiza hela", nia explika.

Iha fulan-Agostu tinan liubá, ezekutivu aprova ona kódigu mineiru foun ne'ebé iha objetivu regula atividade sira ne'ebé potensiadu ba explorasaun ruma mineral metáliku sira nian no la'ós metáliku sira iha Timor-Leste.

Diploma ne'e regula atividade mineiru tomak, liuliu "rekoñesimentu, peskiza, avaliasaun, dezenvolvimentu, explorasaun, prosesamentu, refinasaun no komersializasaun mineral sira" iha nasaun.

Iha fulan-Fevereiru 2016, ezekutivu aprova tiha ona kriasaun ba Autoridade Nasional Petróleu no Mineral sira nian (ANPM), ne'ebé nia tarefa inklui garanti kumprimentu hosi Kósigu Mineiru ne'ebé aprova agora.

Iha análize ida ba diploma, eskritóriu hosi advogadu sira Miranda & Associados, destaka faktu ida katak lejislasaun konsidera atu rekursu mineral sira hotu, iha rai públiku ka privadu, sai hanesan propriedade Estadu nain, Estadu bele halo hasai ema hosi propriedade privadu bainhira Estadu konsidera hanesan nesesáriu.

Kódigu permiti atu fó autorizasaun sira hosi estudu tékniku sira, hodi determina katak presiza hetan autorizasaun no explorasaun antes kontratu ida hodi explora.

Iha 'royaltie sira' no taxa sira ne'ebé sei aplika entre 2% no 20% ka entre séntimu 50 to'o dolar 10, depende hosi rekursu mineral ne'e, ho taxa superfísie ida hahú hosi dolar 25 tuir kilómetru kuadradu.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: