terça-feira, 18 de julho de 2017

Kantu demokrasia nian ne'ebé joga "biliar"

Iha besik katedral Díli nian, iha kantu ho naran Kaju Laran, iha sentral Bairro Pité, situa fatin ida ne'ebé demokrátiku liu iha sidade: sentru ida jogu nian ne'ebé iha bandeira sira hosi partidu ualu.

Iha parte ida iha sala ida ho odamatan vidru nakukun ida, ida seluk ho zinku ida ne'ebé sadere ba parede ida ho 'graffiti' no ne'ebé iha meza ida "biliar" nian, iha fatin ida ne'ebé haleu ho muru badak ida ne'ebé halo hosi besi, ne'ebé maka harii bandeira sira.

"Iha Timor-Leste ami iha demokrasia ida. Ami nia nasaun hanesan demokrasia ida", hatete ba Lusa hosi Asae de Jesus, joven ida ne'ebé sai hosi ai ida nia mahon hodi justifika tansá maka muru badak ne'e iha fatin hosi polítika oioin.

Rui Nascimento, joven ida seluk - ne'ebé hatete hikas: "loos katak ha'u ko'alia portugés" - nia hatete katak hanesan sentru ida jogu nian ba juventude viziñu nian ne'ebé vizita hosi ema tomak no iha fatin ba ema hotu.

"Ema tomak iha partidu maibé la'ós iha de'it partidu ida. Joven balun apoia partidu balun no sira seluk apoia partidu seluk no ami nia viziñu sira iha ne'e mós hanesan", nia afirma.

Kantu hosi estrada Katedral nian ho Kaju Laran hanesan sentru ida relasionadu ba debate polítika iha Díli. Iha prezidensial sira loron 20 Marsu, kandidatu na'in tolu iha ona sede iha eskina ne'e, besik malu tebes.

Maibé la'ós de'it iha ne'e, iha loron ikus sira kampaña nian, aumenta ona bandeira partidáriu sira. Iha Avenida Nicolau Lobato, ne'ebé atravesa sidade hahú hosi rotunda aeroportu nian, tau ona bandeira oioin iha poste sentral sira iluminasaun nian.

Uluk maka CNRT [Congresso Nacional para a Reconstrução de Timor-Leste], tuir Fretilin [Frente Revolucionária de Timor-Leste Independente], ne'ebé tau liu iha parte kraik nian, hafoin maka partidu sira seluk hanesan UDT União Democrática Timorense] ka PUDD [Partido de Unidade Desenvolvimento Democrático] ne'ebé hamutuk iha loron-segunda ne'e ba funu sira bandeira nian, balun ho dimensaun boot.

Ikusmai, kampaña to'o iha kapital. Iha kartaz barak, aumenta bandeira sira, karavana sira partidu nian - ka pelumenus motu sira ho bandeira ne'ebé maka kondutor apoia. No atividade maka'as bele haree mós iha Sekretariadu Tékniku ba Asistente Eleitoral nian (STAE).

Iha loron-segunda ne'e, funsionáriu sira hakotu ona distribuisaun hodi fahe material ba munisípiu sira, hahú hosi tinteiru to'o dokumentu sira, hosi surat-tahan no lista sira hosi fiskal partidu sira nian to'o karimbu sira ho símbolu STAE nian no liafuan "Mamuk".

"Bainhira boletin balun laiha marka ruma tenki tau karimbu hodi hatene iha kontajen", hatete hosi Cárceres Ximenes, hosi Departamentu Edukasaun ho Formasaun Eleitoral, ba Lusa.

Iha koredor ida hosi edifísiu ne'e, funsionáriu balun prenxe nafatin akreditasaun no kartaun sira identifikasaun nian ba fiskal partidáriu sira nian.

Seidauk iha númeru total, maibé hatene de'it katak partidu ida-idak (no hamutuk kandidatu 21) bele iha to'o ema na'in lima ba sentru ida hosi sentru votasaun hamutuk 837 ne'ebé instala iha Timor-Leste.

Fiskal sira ne'e tau hamutuk, ho sira ne'ebé akreditadu ona, ho observador internasional sira hamutuk na'in 187 (hosi Uniaun Europeia, hosi International Republican Institute, hosi National Democratic Institute, no hosi embaixada oioin ne'ebé akreditadu iha Timor-Leste) no ema timoroan na'in 3.285, hosi organizasaun oioin sosiedade sivil nian.

Sei rejista mós jornalista timoroan na'in 250 no jornalista internasional na'in 10 inklui hosi ajénsia notísia haat: Lusa, Reuters, France Presse (AFP) ho Associated Press (AP).

Kampaña ba eleisaun loron-sábadu hotu iha loron-kuarta ne'e.

Iha ona eleitor hamutuk 764.858 maka halo ona resenseamentu hodi vota, entre sira na'in 1.101 resenseadu iha Austrália, na'in 589 iha Portugal, na'in 208 iha Reinu Unidu no na'in 227 iha Koreia-Súl.

Autoridade eleitoral timoroan sira sei instala estasaun sira votu hamutuk 1.121 iha sentru votasaun hamutuk 859 ba lejislativu sira, ne'ebé pelumenus funsionáriu na'in hitu iha estranjeiru, iha Austrália (Darwin, Sydney ho Melbourne), Koreia-Súl, Portugal ho Reinu Unidu.

Besik metade hosi eleitor sira tenki desloka ba fatin sira seluk iha nasaun laran iha loron votasaun nian, kalkula ona hosi autoridade eleitoral sira.

Urna sira sei loke entre tuku 07:00 to'o tuku 15:00 oras lokal iha loron-sábadu (tuku 23:00 (loron-sábadu, oras Lisboa) no 07:00 loron-domingu, oras Lisboa nian).

SAPO TL ho Lusa | Foto@ Nuno Veiga/EPA

Sem comentários: