Mosu Destituisaun Tanba AMP Konsidera PPN La Imparsiál

DILI, (TATOLI) - Bankada Opozisaun Parlamentu Nasionál, Aliansa Maioria Parlamentár (AMP) esplika katak inisiativa destituisaun ne’ebé AMP hatama hasoru Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN) tanba AMP observa   PPN la imparsiál atu halo tuir saida mak rejimentu Parlamentu Nasionál (RPN) hatete.

Tuir komunikadu imprensa ne’ebé mak dirije ba Tatoli, 13 Dezembru 2017, esplika katak Aliansa Maioria Parlamentár (AMP) hakarak esplika sequencia violasaun ka Irregularidade kona-bá inkomprimentu Rejimentu Parlamentu Nasionál (RPN) ne’ebé   Prezidente  Parlamentu  Nasionál  Dr. Aniceto Longinhos Lopes Guterres komete no ikus mai hodi Deputadu na’in  12 hato’o  sira nia Proposta Destituisaun, konforme art. 16-B.no 2 nu’udar  acto ida regimentais ne’ebé  nu’udar  prosesu  ka prosedimentu ne’ebé   normal.

Acto ida ne’e deputados sira hato’o  tanba tuir Requerentes nia observasaun, katak Prezidente  Parlamentu  Nasionál  jere órgaun soberania ida ne la iha ona imparsialidade e la onestu tuir Rejimentu nu’udar  regra ne’ebé   gia funsionamentu Parlamentu  nu’udar  Órgaun Soberanu.

Deputadu Bloku Aliansa Maioria Parlamentár laiha intensaun atu defame ka hatún Onra Dr. Aniceto Longinhos Lopes Guterres nia dignidade pesoál maibé AMP halo asaun hasoru Prezidente  Parlamentu  tanba  la halo tuir kompeténsia ne’ebé   RPN atribui ba Prezidente  Parlamentu  Nasionál  hodi jere Instituisaun nee, maibé nia uza sala hodi halo abuzu podér ho Kontra Regulamentu Internu Parlamentu  Nasionál nian.

Tanba ida ne’e AMP hakarak fó sai ba públiku, liu-liu ba povu doben Timor Leste tomak, atu bele hatene hahalok abuso de Podér ne’ebé   PPN halo hanesan Tuir mai nee: Prezidente  Parlamentu  Nasionál  hahú Baixa Admisaun Orsamentu Rektifikativu ho Karakter Urjente husi VII Governu ba Komisaun  Finansas Publicas iha loron 10/11/2017 sem Informa ba Lider das Bankada tuir pratika normal iha parlamentu.

Iha 10 Novembru iha konvokatoriu ba reuniaun Lideres das Bancadas mak Prezidente  Parlamentu  Nasionál  foin informa ba lideres Bankadas katak sei aguarda nota téknika antes baixa ba Komisaun C.

Relatóriu husi Komisaun C ba pedidu de Urgência, chumba iha Komisaun C. Nune iha konferénsia dos lideres loron 17/11/2017, Prezidente  Parlamentu  Nasionál  informa katak atu lori ba ajendamentu plenária iha loron 20/11/2017.

Iha plenária  loron 20/11 iha orden do dia PN reseita atu debate Orsamentu Rektifikativu ho karater urgencia liu husi votasaun.

Iha plenária  dia 20 de Novembru mós, Bankada Opozisaun hato’o Deklarasaun Polítika hodi hato’o Mosaun de Sensura ba Governu, relasiona ho Programa de Governu ne’ebé   la submete hikas fali iha dia 19 ne’ebé   halo fulan ida (loron 30) depois de primeira apresiasaun Parlamentu  Nasionál  (opozisaun) rejeita tiha programa refere, mosaun sensura nee la’ós  aktus foun ida tanba iha períodu Segundu Legislatura PN tinan 2009 PN halo mós mosaun hanesan ba IV Governu Konstitusionál ba asuntu interese nasionál tuir Konstituisaun  RDTL no Rejimentu  Parlamentu  Nasionál  haruka. Nune mós  iha loron hanesan Bankada Opozisaun hato’o mós  rekursu bazeia ba artigu 99.2 relasiona ho PPN nia admisaun e baixa ba Komisaun  C. Ba PPL Lei Orsamentu Rektifikativu.

Depois de aprezentasaun karta  rua (Mosaun de Sensura no Rekursu) ho karater urjénsia tuir artigu 56º, 13º, 9º no 99º no.2, 3 no 4 Rejimentu Parlamentu  Nasionál nian, Prezidente  Parlamentu  Nasionál  admite tiha no anunsia katak sei konvoka Lider Bankada ba loron tuir mai 21 de Novembru atu hare agendamento ba karta  rua ne’e, mézmu Bankada proponentes ezije beibeik iha reuniaun dos lideres atu agenda maibé Prezidente  Parlamentu  Nasionál  la konsidera too agora.

Loron 21 Novembru dadeer Prezidente  Parlamentu  Nasionál  bolu Bankada Opozisaun rua CNRT ho PLP atu ko’alia kona ba agendamento Mosaun Sensura no Rekursu, nune’e PPN propoin atu la nesesáriu debate ou agenda Rekursu, ho konta katak iha debate Orsamentu Rektifikativu na jeneralidade maka Bankada Opozisaun vota kontra no automátikamente hela prejudicada Orsamentu Rektifikativu nee. No Prezidente  Parlamentu  Nacional  sei husu atu la presiza konvoka Lider Bankada ba loron refere maibé Bankada CNRT ho PLP propoin atu mantein ho konvokatório ba loraik dia 21.

Iha Lider Bankada loraik dia 21 de Novembru. ho prezensa Ministru Prezidénsia Konsellu Ministros, diskusaun naruk sem efeitu ba agendamento, embora Prezidente  Parlamentu  Nasionál  propoin data tentativa dia 4 de Dezembru ba Recurs, Bankada Opozisaun discorda tanba  Rekursu bazeia ba artigu 99 no. (2) (3) (4) atu bele submete ba plenária  e votasaun kedas, Prezidente  Parlamentu  Nasionál  mak deklara iha Plenária  katak atu konvoka reuniaun lideres bankadas hodi hare ba agendamentu rekerimentu rua nee.

Ba Mosaun de sensura, Prezidente  Parlamentu  Nasionál  propoin data tentativa dia 18 de Dezembru, dala ida tan Bancadas Opozisaun rejeita tanba  tempo atu submete programa do Governu ba dala rua maka fulan ida, tuir konstituisaun.

Antes ne’e Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN), Aniceto Guterres, iha Segunda (11/12) hatama ona prosesu ba Tribunál distritu Dili (TDD) nu’udar sidadaun no ba Tribunál Rekursu (TR) nu’udar Prezidente Parlamentu Nasionál hodi buka justisa ba akuzasaun hirak ne’ebé opozisaun AMP halo hasoru nia hodi hatún hosi kargu PPN.

Prosesu ne’ebé Prezidente PN ne’e hatama iha TR nia objetivu mak husu ba TR atu halo fiskalizasaun abstratu kona ba rejimentu Parlamentu Nasionál, artigu 15 kona ba destituisaun, enkuantu ba Tribunál Distritu Dili nian, hanesan sidadaun Aniceto Guterres hatama prosesu sivíl ida kona-bá “Providénsia Kautelar” ho efeitu suspentivu hasoru opozisaun Aliansa Maioria Parlamentár (AMP) nia razaun sira atu hatún Aniceto  hosi kargu Prezidente Parlamentu Nasionál.

Ekipa Redasaun

Imajen: Prezidente Parlamentu Nasional, Aniceto Guterres. Foto Antonio Goncalves