Mestre Hela iha Sintina

La iha Mestre, la iha dezenvolvimentu

La iha Mestre la iha Prezidente

La iha mestre la iha vidru metan

La iha mestre nasaun letra boot

La iha mestre nasaun la ba oin

Maibé tanba sá, ohin loron mestre sai vítima nafatin?

Lírika múzika hosi mestre no artista múzika Jovi Baptista, refleta duni kondisaun real ne’ebé mestre Luis da Cruz Silva hosi Postu Administrativu Uatulari, Munisipiu Viqueque ne’ebé oras ne’e daudaun halao ninia knaar nu’udar mestre hodi hanorin iha Eskola Bázika Filial Beloi, Atauro.

Mestre Luis muda husi nia moris fatin Uatulari Viqueque, iha tinan 2002 hodi ba hela iha Illa Atauro durante tinan 14 ona nu’udar Professór bainhira Timor-Leste kore an hosi okupasaun Indonézia. Foufoun, mestre Luis hela iha uma mestri sira nian (Rumah Dinas) ne’ebé Governu Indonézia hari’i no husik hela durante okupasaun Indonézia nian iha eskola Filial Beloi, Atauro.

Durante tinan barak, nia hela iha uma Dinas ne’e. Maibé, iha tinan 2012 tanba kondisaun uma Dinas át no la hetan atensaun hosi Governu, nu’udar ema la’o-rai, la iha rai pedasuk ida atu hela ba, mestre Luis tenki kadi nia kakutak hodi buka fatin seluk atu hela.

Hateke tun sa’e, hateke be la hetan. Maluk laek, lori nia baku hirus matan hodi foti matan no tau laran ba uma sintina ‘at ida ne’ebé Estadu Indonézia hari’i hela iha are eskola refere ne’ebé la funsiona ona. Ho keratividade, nia transforma uma sintina ne’e, sai fali ba ninia hela fatin hodi hela no hanorin estudantes sira loron ba loron. Sintina ho kuartu tolu (3), sala ida maka sai ninia helik fatin durante ne’e.

“Uma ida ne’e uluk sintina fatin ne’ebé maka at no la uza ona maka ha’u hadi’a fali hodi ha’u hela no hanorin estudantes sira. Ha’u muda mai hela iha ne’e hahú hosi tinan 2012. Sintina fatin ha’u taka tiha, no ha’u hamos no didin tan nu’u tahan ba,” haktuir Mestre Luis Ba jornalista sira bainhira akompaña programa monitorizasaun ONG LABEH nian, Sábadu (19/11/2016).

“Sente triste maibé tanba hakarak ita eduka ita nia ona sira ba oin para kaer nasaun Timor-Leste hodi labele kotu. Ida ne’e maka ami pasiénsia tenke kontinua tahan para hodi hanorin ema nia oan sira ne’e,” nia espresa ho oin hakraik-an.

Observasaun jornalista nian haree katak, iha kuartu laran ne’ebé Mestre Luis horik ba, agora nakonu ho livrus ba hanorin estudantes sira no mós dokumentu eskola nian. Uma ne’e ho ninia medida (6×6).

Maske loron manas no udan, nia kontinua hela nafatin iha uma sintina ne’e tanba uma Dinas ne’ebé iha seidauk hetan rehabilitasaun hosi parte kompetente (ministeriu edukasaun). Nia haktuir, uma Dinas ne’e ninia alisesre hahú dodok, udan been turuk borus habokon uma laran. Iha kalan hateke ba leten, hateke borus ba lalehan hodi sura fitun tanba kalen kuak husi sorin ba sorin.

“Ita bo’ot sira haré deit ba, uma ne’e nia fondasi monu hotu ona, rai nakdoko ne’e halo ha’u halai sai, tanba tauk uma monu hanehan,” nia dehan.

Antes ne’e, tuir nia, iha tinan 2007, Governo anterior liu hosi Ministériu Edukasaun foti ona dadus no promete atu hadia maibé to’o ohin loron hela de’it promesa. Maske nune’e, nia la hakiduk ba kotuk hodi husu nafatin atu ministériu kompetente bele haré ba realidade ne’e hodi tau matan ba sira nia preukupasaun ne’e.

Situasaun hanesan infrenta mós hosi Mestre José da Silva ne’ebé antes ne’e hela hamutuk ho mestre Luis. “Uluk ami na’in rua (2) maka hela iha ne’e, maibé uma ne’e at tiha ona. Iha Timor laran kala ami na’in rua (2) maka hela iha fatin ida ne’ebé la serve ona atu hela. Balun hela iha sintina no balun hela iha modelu uma ida hanesan agora ne’e,” dehan José da Silva.

Entretantu, responde ba preukupasaun hirak ne’e, Diretór Jerál Assuntus Polítikas no Parseria Ministériu Edukasaun Antoninho Pires la iha informasaun kona-ba kestaun ne’e. Maske nune’e, nia só promete sei halo verifikasaun ba dadus no asuntu refere.

“Iha 2002 ami seidauk koloka professór sira, ne’e nia bosok. Ha’u hatene ona katak nia la’os ema diak, ami koloka professor ba iha Atauro ne’e iha 2007 maibé la buat ida ami sei verifika dadus,” nia dehan.

Entretantu, tuir Diretor Organizasaun Naun Governamental (ONG), Lalenok Ba Ema Hotu (LABEH), ne’ebé halo monitorizasaun ba atividade ne’e, Christopher Henry Samson, konsidera Ministério Edukasaun la iha kapasidade atu rezolve kestaun ne’e, maske situasaun refere akontese iha tinan naruk nia laran ona. (Jon)

Matadalan