sexta-feira, 19 de maio de 2017

Governu Empresta ona Tokon $400

DILI: Governu Timor Leste halo emprestimu orsamentu hamutuk tokon $400 husi rai li'ur hodi hadi'a infraestrutura, hahú husi tinan 2012 to’o ohin loron.

Vise Ministru Finansas, Hélder Lopes hateten, governu opta polítika ida halo emprestimu ka mobiliza rekursu finanseiru husi rai li'ur hodi finansia projetu dezenvolvimentu, liuliu ba infraestrutura iha rai laran.

“Ita empresta tokon $400 mai husi ajénsia sira hanesan JICA, ADB, Banku Mundiál no Exim Bank of China”, dehan nia, iha edifísiu Ministériu Finansas Ai‐Tarak Laran, horisehik.

Nia dehan, Exim Bank of China ne’e seidauk implementa tanba seidauk hetan aprovasaun husi Tribunál.

Nia esplika, osan emprestimu ne’e atu investe iha projetu ne'ebé fó retornu ekonómiku ba nasaun ne’e. Orsamentu barak liu ba projetu infraestrutura, liuliu estrada ligasaun Dili ba munisípiu.

Hélder hateten, Timor iha osan barak, maibé iha prinsípiu haat ne'ebé governu estabelese bainhira atu halo emprestimu mak hanesan osan baratu tanba agora osan petrolíferu ne'ebé iha balansu agora biliaun $16.2, ne'ebá la'ós ba rai de'it maibé ba investe iha Equity no Bons hodi bele hatama fali lukru.

“Durante ita halo investimentu ita nian liu husi lukru ne'ebé ita hetan kada tinan liu 3%, tanba ne’e mak kuandu ita ba halo emprestimu ita tenke asegura katak osan ne'ebé ita empresta ne’e funan ita atu selu ne’e tenke menus husi 3%, se liu entaun ita uza osan rasik”, nia esplika.

Nia dehan, iha nasaun hotu‐hotu ema sempre halo emprestimu infraestrutura tanba iha nasaun ida ezemplu, investe iha estrada bele dudu dezenvolvimentu ekonómiku la’o ema mai loke fabrika no selu impostu mai estadu no osan sira mak selu fali ba emprestimu ida ne’e mak lójika.

Entretantu, Diretór Ezekutivu La'o Hamutuk, Juvinal Dias hateten, foti osan hodi hadi'a de'it infraestrutura ne’e la to’o ba povu nia moris, maibé povu nia hakarak mak tenke ajuda sira nia ekonomia.

Tanba halo emprestimu ne’e la’ós polítika di'ak, bele ajuda iha tempu badak, maibé lori todan iha tempu naruk tanba TL tenke selu fila‐fali tusan no nia funan.

Hetan Apoiu Biliaun $8 Husi Parseiru Dezenvolvimentu

Dezde ukun‐aan too agora, Timor‐Leste hetan apoiu orsamentu husi parseiru dezenvolvimentu hamutuk Biliaun $8.

Vise Ministru Finansas, Hélder Lopes hateten, governu halo enkontru ho parseiru dezenvolvimentu no setór privadu no sosiedade sivíl hodi dezemina informasaun sobre polítika ne'ebá governu estabelese atu iha efisiénsia no efikásia iha koordenasaun servisu no ajuda ne'ebé parseiru dezenvolvimentu fó ba estadu hodi suporta dezenvolvimentu ne'ebé iha.

Nia dehan, governu mai ho polítika ida oinsá atu iha efisiénsia husi ajuda esterna tanba sira gasta osan barak ona kuandu kompara ho ninia rezultadu ladún másimu, entaun mai ho polítika ida ne’e para ba oin sira husi parseiru tenke asegura katak osan ne'ebé fó mai ne’e iha duni rezultadu.

Sira ajuda depois la kontrola no osan ne'ebé ajuda mai la hatene gasta ba programa hira no implementa duni ka lae. Tanba ne’e, halo diálogu ho sira atu hatene reasaun husi sira no responde ho pozitivu tebes.

Parseiru sira mós dehan presiza duni halo koordenasaun no tenke iha diálogu regulár para bele identifika lakuna sira ne'ebé iha hodi hadi'a koordenasaun servisu para bele dezenvolve TL di'ak liután.

Tanba ne’e, osan ne'ebé ajuda mai ne’e tenke loloos atu bele suporta duni programa no tenke governu rasik mak implementa no bele tau iha sistema.

Iha fatin hanesan, Diretór Ezekutivu La'o Hamutuk, Juvinal Dias hateten, apoiu doadór sira ba setór sira ne'ebé bele ajuda povu nia moris hanesan apoiu ba bee moos, uma, kooperativu atu bele prienxe lakuna ne'ebé la konsege halo.

“Ita haree katak governu la konsege dezenvolve agrikultura, setór peska, turizmu tanba ne’e ami hanoin katak parseiru sira bele apoiu estadu ba setór sira ne’e hodi ajuda fó rendimentu mai estadu”, tenik Juvinal.

Tanba ne’e, parseiru sira tenke halo kritika ba governu liu husi sira nia planu, atu nune’e bele ajuda governu ba buat ne'ebé seidauk halo.

Ligia Noronha | Independente

Sem comentários: