UDT-FM Solisita Harii Bankada Ida

DILI, (TATOLI) – Koligasaun partidária Frente Dezenvolvimentu demokrátiku (PUDD) liuhosi proposta ne’ebé aprezenta, solisita atu harii bankada ida husi Uniaun Demokrátika Timoroan (UDT) no Frente Mudansa (FM), nune’e bankada opozisaun Frente Revolusionária Timor-Leste Independente (FRETILIN) kondidera laiha dalan fundamentál.

Antes ne’e koligasaun partidária pre-eleitorál ne’e kompostu husi partidu UDT, FM, PUDD no PDN no konsege hetan asentu iha Parlamentu Nasionál (PN) ho kadeira tolu, ikus mai UDT-FM harii bankada ketak ho razaun limitasaun deputadu ne’ebé kompostu husi reprezentante nain rua no la inkui deputadu ida husi bankada PUDD.

Liuhosi dekrasaun polítika bankada FRETILIN ne’ebé lee husi deputada Lídia Norberta, observa katak situasaun FDD nia laiha dalan fundamentál atu konstitui bankada ketak-ketak, tanba konsidera laiha razaun.

“Bainhira bazea ba kontajen métodu d’hont hatudu karak FDD mak hakat liu bareira pursentu haat hodi fó dalan ba tur iha Parlamentu Nasionál, la’os PUDD, UDT no PFM maibé sira nain tolu hamutuk ho naran ida de’it mak FDD ne’ebé hetan votus husi povu Timor-Leste”, tenik.

Hodi dehan, atu  konstitui bankada presiza haree no konsidera ba artigu 9 nú 2 rejimentu PN ne’ebé mak hatete katak konstituisaun bankada parlamentár tenke efetua liuhosi komunikasaun eskrita ida ne’ebé mak deriji ba Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN) no asina husi deputadu ne’ebé mak kompoin iha bankada parlamentár nune’e indika ninia prezidente no vise-prezidente.

Afirma tan, bainhira salva guarda direitu demokrátiku povu ninian, konstituisaun preve no garante katak poder politik tenke ezerse liu dalan survájiu universál, livre, hanesan, direitu, sekretu no periódiku no tenke hala’o tuir formas ne’ebé mak preve ona.

Nune’e polítikamente konsidera intensaun husi AMP no FDD, viola prinsípiu fundamentál ne’ebé mensiona hodi halakon verdadeiru sentidu eleisaun hanesan festa demokrasia boot liu iha Estadu direitu demokrátika Timor-Leste.

Haktuir tan, iha eleisaun antesipada parlamentár loron 12 maiu 2018, parpol haat no koligasaun haat mak konkore hodi hatudu rezultadu eleisaun no parpol rua no koligasaun partidária rua hanesan Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP), FRETILIN, Partidu Demokrátiku (PD) no FDD deit mak konsege ultrapasa bareira pursentu haat tuir kontajen métodu d’hont.

Parte seluk, deputadu partidu demokrátiku (PD), Adriano Nascimento hateten, kestaun ne’e kestaun intrepretasaun legal konstitusionál ne’ebé haketak ita husi ida ba seluk tamba ne’e lori ona polémika polítika ba públiku.

“Kestaun ida ne’e lori ona polémika polítika ba públiku kona-ba tanbasá uluk hamutuk, agora fahe malu no oinsa ba abang bain rua. Tuir ha’u nia haree mosu inserteza polítika hodi halo servisu parlamentár ninian, nune’e bele hamihis lijitimidade sosiál polítika legál no konstitusionál. Tanbasá ita fahe malu iha intrepretasaun rua”, katak.

Tanba ne’e nia sujere kestaun ne’e tenke ko’alia nu’udar lejisladór no deputadu atu buka solusaun, nune’e hatur serteza legál no konstitusionál perante públiku no presiza asaun legál ida hodi bele to’o tribunál hodi bele fó serteza legál konstitusionál ho sira nia desizaun kona-ba polémika ne’e.

Parte seluk deputadu husi bankada UDT/FDD hateten kestaun ne’e konstituisaun no rejimentu mak la kona malu, nune’e se hare iha rejultadu bainhira iha PN ona tenke kaer ba rejimentu.

“Bankada sira agora atu harí ne’e tuir rejimentu ne’ebé haruka, tanba ne’e maske ami koligasaun maibé ami iha ami nia partidu, partidu mak halo koligasaun la’os koligasaun mak halo partidu”, afirma.

Nune’e nia dehan tan, partidu iha direitu tomak atu forma bankada tuir ninia hakarak, tanba nu’udar deputadu no partidu, iha direitu tomak konstitui bankada iha PN.

Entretantu iha rejimentu PN artigu 12 kona-ba bankada parlamentár nú 1 hateten katak deputadu eleitu iha lista partidu ou koligasaun partidu, bele konstitui bankada parlamentár.

Jornalista: Julia Chatarina | Editora: Rita Almeida

Imajen: Membru deputadu sira wainhira partisipa iha primeira plenaria legislatura Parlamentu Nasional Periodu 2018-2023. Dili 13 Juinu 2018. FOTO TATOLI