HAK: Falta Be’e Mos Nu’udar Violasaun Direitu úmanu

Radio Online – Falta be’e mos  nu’udar Violasaun direitu úmanu, dehan Diretór Asosiasaun HAK, Manuel Monteiro Fernandes  Liu-husi seremonia lansamentu relatóriu anuál kona-ba situasaun direitu úmanu Iha Munisípiu  ne’en, hanesan Baucau, Viqueque, Aileu, Ainaro, Dili no Ermera, iha salaun Asosiasaun HAK, Farol-Dili 18/2/16.

“Povu iha teritória tomak sei halerik no hakilar  ba be’e mos, ne’e nu’udar violasaun direitu úmanu. Ne’e ita bele foti konkluzaun katak estadu seidauk esforsu makas atu kompri ninia misaun ba direitu fundamentu ida ne’e ,” nia haktuir.

Diretór HAK ne’e akresenta-tan katak be’e hanesan direitu fundamentu  sidadaun nian,  nune’e kobre ba Estadu nia Obrigasaun no tenke iha politika ida ne’ebe mak adekuadu hodi garante sidadaun hotu hodi asesu be’e mos .

Iha fatin hanesan Adjuntu PDHJ Horacio de Almeida  hateten katak “ asuntu be’e mos ne’e klaru ita bele dehan lorloron ita haree komunidade sira hit masa no balde sira ba kuru be’e. Ne’e ita presiza tau atensaun, maske nune’e ita nia Governu halo ona esforsu balun e balun tau ona kontadór no be’e komesa la’o ona mais iha parte balun mak seidauk iha tanba planu mak seidauk di’ak,  entaun ita presiza dudu buat hirak ne’e ba oin . “

Faktu sira kona-ba be’e mos ne’e akontese iha fatin barak iha teritóriu Timor-Leste tomak, mídia nasionál kuaze iha ninia notisia hato’o kona-ba populasaun sira iha Kapitál Dili no area rural sira hasoru problema falta be’e mos.

Iha parte ida, ajensia internasionál sira hanesan Embaisada Japaun, AusAid, World Vision, WaterAid no seluk tan ajuda kanaliza ona be’e mos ba komunidade iha area rural sira, maibé ne’e seidauk to’o.  

Iha parte seluk, Luta Hamutuk nia relatóriu haktuir, Konstituisaun RDTL rekuinese katak bee mos nu’udar rekursu natural estadu nian hodi utiliza ba interese nasionál tamba iha valor sosiál, no tenki uza ho efisiente ba ema hotu. Tan-ne’e, Governu estabelese decrito lei no.4/ 2004 kona-ba fornesemento bee mos ba konsumu públiku nian, hodi halo jestaun ba bee mos ho di’ak.

Nune’e povu nu’udar konsumidór bele uza bee ne’e hodiak no sufisiente. Bee mos hanesan necesidade báziku ba povu nia moris lororon. Laiha bee- mos sei laiha moris, ho bee-mos povu bele hadi’ak diak liutan sira-nia saniamentu.  Bee mos bele redus moras oioin, bee-mos núdar indikadoriu ba ki’ak nian no bee-mos iha funsaun sosial selseluk tan. 

Radio Liberdade Dili