MoFFe: Edukasaun Ekivalensia La Justu Ba Jovens Drop Out

Diretora Ezekutivu organizasaun Movimentu Feto Foinsa’e (MoFFe), Yasinta Lujina konsidera politika edukasaun ekivalensia ne’ebe Ministerio Edukasaun implementa la justu ba joven sira ne’ebe husik eskola, tanba sistema aprendizajen no ambiente la hanesan.

La justu tanba, nia dehan ema hotu iha direitu asesu ba edukasaun no hili tuir eskola ne’ebe sira hakarak inklui jovens drop out sira. 

Nia dehan, feto foinsa’e barak mak husik eskola iha idade eskola tanba isin rua, kaben sedu, hetan violasaun no razaun ekonomia iha familia. 

“Sira tenke iha ambiente ida ne’ebe diak hanesan halimar ho kolega sira, partisipa iha atividade extra kurikuler oi-oin no simu material oi-oin, ida ne’e mak ita nia hakarak,” Diretora MoFFe Lujina hateten, iha nia knar fatin Farol, Dili. 

Nia hateten, edukasaun ekivalensia ne’e so asegura deit ema hotu iha diploma maibe la garantia ema nia kualidade, tanba estudante sira ne’e so ba hetan deit materia lor-loron, laiha atividade seluk atu dezenvolve sira nia aan.  

Nia hateten, MoFFe hamutuk ho organizasaun feto sira seluk nafatin ejiji ba governu atu kria politika ida ne’ebe justu ba ema hotu, liu –liu feto sira ne’ebe husik eskola tanba isin rua atu fila fali ba eskola. 

“Ami sei nafatin halo advokasia, ami sei uza rekomendasaun concluding observation husi Convention On The Elimination of all form Discrimination Againts Women (CEDAW) tinan 2015 ne’ebe husu ita nia governu tenke halo politika fila hikas ba eskola,” nia hateten. 

Iha kazu barak, nia dehan feto foinsa’e sira hetan violasaun iha sira nia idade eskola no sira hakarak fila ba eskola depois partus, maibe eskola la simu no la fasilita halo karta transferensia. 

Iha tinan 2009, bazeia ba rekomendasaun husi komite CEDAW dudu organizasaun feto sira halo advokasia ba governu atu kria politika ida hanesan baze legal ba eskola hotu hodi simu hikas estudante feto no mane ne’ebe husik eskola, tanba kaben sedu no isin rua sedu maibe to’o agora seidauk iha politika ida ne’e. 

Peskiza governu liu husi Sekretario Estado Promosaun Igualidade (SEPI) ho Universidade Nasional Timor –Lorosa’e (UNTL) iha tinan 2010, hatudu katak 72% feto foinsa’e abandona eskola tanba isin rua sedu, hetan violasaun seksual no problema seluk ne’ebe afeta ba sira nia prosesu aprendizajen. 

Enkuantu tuir dadus husi organizasaun Forum Komunikasaun Feto Timor-Leste (FOKUPERS) tinan 2013, hatudu katak feto foinsa’e vitima violasaun seksual nain 49. Husi numeru ne’e, nain 35 la kontinua sira nia estudu tanba isin rua, eskola lakohi simu no familia la apoia e nain 14 seluk fila hikas ba eskola.

Entretantu Diretor Nasional Ensino Rekorente, Miguel Godinho Martins, esplika edukasaun ekivalensia ne’e politika foun ne’ebe governu adopta hodi fo oportunidade ba jovens tinan 15 ba leten ne’ebe la remata estudu iha nivel ensino baziku bele kontinua fali to’o hetan diploma.

“Edukasaun ekivalensia ne’e koalia kona ba jovens feto no mane idade tinan 15 la leten ne’ebe la eskola hotu iha ensino baziku, ministerio fasilita sira atu kontinua sira nia estudu,” nia esplika.

Kona ba materia ne’ebe hanorin iha sentru edukasaun ekivalensia ne’e, nia dehan, hanesan mos iha eskola formal sira,laiha problema. 

“Bainhira remata no hetan ona diploma, sira bele ba kontinua fali iha ensino sekundario publiku no privado sira seluk tanba lei fo dalan,” nia hateten. 

Agora dadaun, nia hateten hahu uluk iha ensino baziku maibe iha future governu iha planu extende tan edukasaun ekivalensia to’o iha ensino sekundario hodi fo oportunidade ba joven sira ne’ebe la remata estudu iha ensino sekundario.

The Dili Weekly