LA JUSTU, GASTA MILLOENS 2 BA MANUTENSAUN NAKROMA

Iha tinan fiskal 2016, Governu liu husi Ministeriu Obras Publikas, Transportes no Comunicasoens (MOPTC) halo ajudikasaun direta ba kompanhia nasional ida hodi halo manutensaun annual ba Roo Nakroma ho valor orsamentu milloens 2 USD.

Montante orsamentu ne’e sura ho orsamentu sai husi Dili ba Indonesia no ba naik doc iha Surabaya. Maibe, tuir predisaun Diretor Atauro Expres, Lourenço de Oliveira nian katak, montante orsamentu ne’ebe aloka ba manutensaun roo Nakroma ne’e boot tebes no lajustu.

Vise Prezidenti Camara Comerçio no Industria Timor-Leste (CCI-TL) ne’e halo kalkulasaun katak, orsamentu rajuavel ne’ebe tenke aloka ba manutensaun roo Nakroma wainhira ba espesial naik doc bele porvolta deit US$ 1,000.000 (millaun 1 USD) sura kedas ona ho orsamentus gastus ba minan husi Dili-Surabaya no Surabaya-Dili.

Manutesaun ba roo bele konsidera iha oin rua maka importante tebes. ida, manutensaun annual ne’ebe roo tenki ba halo manutensaun tinan ida dala ida no seluk fali, manutensaun espesial ne’ebe roo tenki obrigatoriu halo manutensaun jeral tinan lima dala ida.

“Hau la hatene, manutesaun Nakrooma ida tinan kotuk nian ne’e tama iha kategoria manutensaun annual ka manuteunsan espesial. Se manuteunsaun annual ou espesial, osan US$ 2,000.000 boot tebes. Tanba esperensia ne’ebe iha manutensaun espesial ba rooo hanesan Nakrooma ne’e bele as liu maka US$ 1,000.000,” hateten Lourenço de Oliveira, hodi responde JNDiário iha nia residensia, Manleuana, Dili, Kinta (29/9/2016).

Mesmu iha tinan kotuk Governu hasai ona US$ 2,000.000 hodi lori Nakrooma ba niak doc iha Indonesia, maibe la garante sustentabilidade operasaun Nakrooma nian, tanba ne’e, iha tinan ne’e, Governu propoin tan osan balun  menus husi US$ 2,000.000 atu halo manutensaun annual iha deit Porto Dili.

Informasaun ne’ebe membru Parlamentu Nasional husi Bankada FRETILIN, Manuel Castro, levanta iha plenaria, foin lalais ne’e, katak, manutensaun  Nakroma iha Surabaya la masimu tanba speart part ne’ebe troka la’os orijinal.

Lourenço Oliveira ne’ebe sai mos parseiru Governu nian hodi hatama Nakroma mai Timor Leste esklarese katak, koalia kona-ba manutensaun annual dog nian ladun todan, tanba haree liu ba deit roo nia isin lolon (fase roo kidun), haree roo nia as, haree nia baling-baling, no haree ninia speart part balun ne’ebe kleuk karik troka fila-fali.

Kona-ba manutensaun ba nia makina sira ne’e, Lourenço hateten, depende ba nia oras operasaun. Ne’e hanesan manutensaun rutina ne’ebe haree ba nia filtru  no tenke haree ninia nesesidades balun tan. Atu dehan deit katak, roo ne’e presiza liu maka tenke pinta bei-beik.

“Atauro Expres mesmu ki’ik no to’o agora diak nafatin tanba hau halo hela deit manutensaun rutina, manutensaun annual no manutensaun espesial. Keta haluha roo ne’e tenki pinta bei-beik,” hateten Lourenço de Oliveira.

Nia fo suzestaun katak, manutensaun ba roo ida la bele halo estimasaun ba nia presu, maibe tenki iha ninia estudus viabilidade hodi hetan jutifikasaun. Normalmente, Lourenço hateten, ba nia roo Atauro Expres, atu ba manutensaun espesial nia kontaktu  uluk BKI (Biro Klasifikasi Indonesia) no kontaktu ba MK-Japaun tanba roo ne’e produs iha Japaun hodi fo nia  referensia para entrega ba BKI halo revita jeral ba roo hodi haree roo nia plat ne’e mihis ona ka seidauk, nia espeart part no nia kondisaun jeral. Nune’e, BKI fo fali rekomendasaun hodi hateten, roo ne’e presiza hadia maka ida ne’e atu bele hetan kalkulasaun justu ba nia presu manutensaun.

Wainhira hetan ona jutifikasaun husi BKI, Lourenço hateten, hafoin lori ba negosiasaun iha fatin naik doc nian hodi buka hatene kona-ba se troka roo ida nee nia sasan hira no hadia roo ida ne’e nia kondisaun hira.  Tanba ne’e, tuir Lourenço, roo hanesan Atauro Expres ne’e halo manuteunsaun annual nian gasta deit mak US$ 90.000 hamutuk ona ho mina ba mai Dili-Surabaya.

Nia dehan, ba espesial manutensun ba roo Atauro Expres masimu liu mak US$ 200.000 deit. Tanba ne’e, kompara ho roo Nakrooma nian manutensaun ho orsamentu US$ 2.000,000 tinan-tinan boot liu.

Lourenço fo sasin katak, roo Nakroma ne’e foun tanba seidauk to’o tinan 15 kompara ho Atauroo Expres nia tinan  22 liu ona.  Tanba ne’e, Nakroma nudar roo foun maka ninia manutensaun ne’e ladun todan.

Roo Nakroma iha mesin rua, tanba ne’e nia gasta mina 80 litrus deit kada oras. Se konta tan ho ausiliariu enzim nian (makina eletrisidade)  hamutuk 150 litrus oras ida. Nune’e, kaundu roo ne’e operasaun la para iha oras tomak ida nia laran bele gasta deit mina 300 litrus.

“Kona-fali osan ba selu kapitaun ho ema ne’ebe servisu iha Nakroma nia laran provolta ema nain 16, maka selu fulan ida la to’o US$ 10.000. Nune’e, gasta ba pinta roo iha manutensaun rutina nian ho medida roo Nakroma nian la bele liu US$ 3.000. Tanba ne’e, kaundu Nakroma ba annual dog (manuteunsan annual nian) masimu liu maka US$ 250.000,” afirma Lourenço Oliveira.

Se Nakroma tenki halo espesial dog, Lourenco hateten, tanba Nakroma roo foun, maka masimu orsamentu ne’ebe tenki gasta US$ 1.000,000 konta ho ona osan operasoens nian ba mai Dili-Indonesia.

“Se tinan-tinan Governu gasta US$ 2.000,000 ba halo manuteunsaun, diak liu ita rai hamutuk to’o tinan rua dala ida ita bele sosa roo foun, tanba roo tipu hanesan Nakrooma ne’e bele sosa ho montante orsamentu mileons 4.5 USD,” afirma Lourenço de Oliveira.

Roo Atauro Expres ne’ebe sosa iha 2005 to’o agora  foin maka ba naik dog dala 2 tanba ninia operasaun mos ladun maka’as no Governu mos iha ona Nakroma atu atende operasoens Dili-Atauroo no Oecusse, tanba ne’e  Atauro Expres halai wainhira ema aluga ou familia hakarak  halo viazen ba Atauro ho Oecusse.

Atauroo Expres nia manutesaun, lor-loron ema tenki iha roo laran, kompostu husi kapitasaun, mekaniku no seluk seluk tan. Masimu fulan-fulan hasai osan ba ema sira ne’e nia salariu la to’o US$ 4,000.00 tanba roo ki’ik.

Antes ne’e, Vise Ministru MOPTC, Inacio Moreira, esklarese katak, oras ne’e dadaun Governu muda fali modelu manutensaun ba Nakroma tanba ne’e nia prosesu ba manutensaun ne’e iha hela aprovizionamentu.

Vise Ministru Inacio Moreira mos  halo reuniaun ona ho Prezidenti APORTIL ho ninia fokais sira hodi koalia ona prosesu manutensaun ba Nakroma no muda mos modelu manutensaun nian, katak, manutensaun hotu-hotu sei halo deit iha rai laran, maibe  ba ninia tenderizasaun sei halo prosesu aprovizonamentu.

Iha nia servisu fatin, Edefisiu MOPTC, Caicoli, Segunda (19/9/2016), Inacio Moreira mos esklarese katak, wainhira manutensaun ne’ebe sei halo iha Outrubru ou Novembru, tinan ne’e, nia kustu mos la bele boot liu US$ 200.000.

“Atu halo manutensaun ba iha nasaun ne’ebe ami sei halo hela prosesu aprovizonamentu, entertantu konaba prosesu tenderizasaun atu loke ba publiku ne’e kompetensia ami nian, maibe ami kordena ona ho APORTIL,”informa Inacio Moreira.mia

Jornal Nacional