VIII Governu Laiha Risku, Lú Olo Tenki Kore-Aan husi FRETILIN

DILI: Rezultadu provizória eleisaun antesipada hatudu Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) mak sai vensedor ho kadeira 34. Ne’e duni, la presiza halo koligasaun tanba prienxe ona rekizitu maioria iha Parlamentu Nasionál hodi bele forma VIII Governu Konstitusionál.

Totál kadeira ne’ebé AMP hetan bele ona asegura maioria iha uma Fukun PN, maski nune’e sei hasoru dezafiu kona-ba estabilidade funsionamentu, liuliu iha diskusaun sira ne’ebé Konstituisaun RDTL hatuur presiza (dois-tersu) 2/3 husi prezensa deputadu sira nian.

Haree ba porsaun kadeira ne’ebé ne’ebé AMP hetan, observadór polítika, Camilo Ximenes hateten, ukun ho asentu parlamentár 34 bele ona asegura estabilidade governativa. Tanba ne’e, labele preokupa 2/3. Bainhira iha amandamentu ba lei ruma mak foin aplika regra ne’e.

Artigu 88 Konstituisaun RDTL kona-ba kompeténsia Prezidente Repúblika (PR) mós limitadu. Tanba ne’e, kuandu veta buat ruma lori fali ba PN, maibé ba maka sira la muda vírgula ruma hodi lori fila-fali ba, Xefe Estadu tenke promulga tanba konstituisaun obriga.

Esperiénsia hatudu iha períodu hirak liu ba, momentu Kay Rala Xanana Gusmão nia tempu nunka mais veta buat ruma, tanba lori ba dala rua ne’e hakarak ka lakohi tenke promulga.

Iha fatin seluk, tuir jurista timoroan Manuel Tilman hatete, AMP iha eleisaun ne’e hetan maioria absoluta. Tanba ne’e, bele forma ona VIII Governu hodi aprova sira nia programa no orsamentu.

Tanba ne’e, prosesu formasaun governu hodi diskute destinu povu nian iha programa no orsamentu ne’e sira laiha ona problema. La presiza tan halo koligasaun ho partidu saida de’it, tanba garante ona estabilidade governativa.

“Kestaun ba dois-tersu ne’e ba kazu oin rua de’it. Kona-ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ne’ebé aprezenta ba Prezidente Repúblika maka la nesesita setór saúde ka edukasaun maka veta, haruka ba Parlamentu Nasionál hodi hadi'a, maka sira la hadi'a ne’e maka bele uza dois tersu ne’e”, dehan nia, iha rezidénsia, Praia Kokeiros-Dili, horisehik.

Nia garante katak governu ne’ebé AMP sei forma ne’e dura to’o tinan lima, tanba povu mak hili hodi fó lejitimidade ba sira atu kaer governu.

Tanba ne’e, ba PR hanesan aman nasaun ne’e, Manuel la fiar katak atu veta orsamentu ne’ebé atu hadi'a povu nia moris.

Kuandu nia mak veta OJE ho interese partidu ne’e sei lori timoroan ba iha situasaun grave, tanba bele lori fali iha eleisaun antesipada tuir mai.  

Husu Lu Ólo Kore-Aan husi FRETILIN

Prezidente partidu koligasaun AMP, Kay Rala Xanana Gusmão hakarak Prezidente Repúblika, Francisco Guterres ‘Lú-Olo’, atu evita aan husi influensia partidu FRETILIN, nune’e tenke rona lian povu hotu.

Eis Prezidente Repúblika ne’e hasai lia hirak ne’e tanba Lú-Olo sai Prezidente Repúblika tanba kandidata husi partidu FRETILIN. Maibé nu’udar Xefe Estadu tenke tau-aan hanesan prezidente ba povu tomak, la'ós prezidente ba partidu FRETILIN.

“Ha'u mós uluk partisipa kampaíña ba Prezidente Repúblika hodi apoia Lú-Olo atu sai Presidente Repúblika la'ós Presidente ba FRETILIN, nia tenke hatudu ba ami na'in rua katak prezidente ba povu,” dehan Xanana, iha sede CNRT, Bairru-Grillos, Dili, horisehik.

Nia dehan, nu'udar Xefe Estadu labele hatudu frakeza hodi rona informasaun nu’udar Prezidente Partidu FRETILIN, maibé Prezidente Repúblika ne’ebé haree no tetu loloos hodi tau matan ba povu hotu.

Tanba ne’e, Prezidente AMP fiar katak PR Lú-Olo sei fiar no rona povu hotu, tanba Prezidente ba povu Timor tomak.

Independente