Portugés no relijiaun katólika iha tinan 500 kontaktu entre Portugál ho Timór

Relijiaun katólika no lia-portugés, eransa prinsipál rua hosi tinan 500 kontaktu entre portugés ho timoroan sira, marka horisehik serimónia inaugurasaun ba monumentu ne’ebé rekorda relasaun hirak ne’e iha tasi-ibun Lifau, Oekusi, Timor-Leste.

Ró bronze ida ho vela mutin rua enfeita ho Kristu nia krús kór-mean, iha plataforma sirkulár ho simentu iha tasi, iha tasi-ibun ne’ebé uluk iha padraun ne’ebé simples tebes marka  ho fatik ki’ik sira, portugés sira tama iha Timór.

Iha ne’e mak iha tinan 500 liubá, primeiru portugés sira tau ain iha Timór. Signifikadu hosi primeira vizita, no sékulu lima tuir mai, evidensia horisehik, iha loro-kraik no hafoin misa durante oras rua resin.

No la’ós de’it sá mak momentu ne’e reprezenta: timoroan sira, hafoin tinan 500 hili hanesan símbolu ida hosi nia identidade buat ne’ebé hanesan mós símbolu boot Portugál nian, “caravela”.

Nein pelumenus iha diskursu ho portugés hosi xefe Estadu, Taur Matan Ruak no, hanesan ho serimónia sira seluk- pontu aas hosi selebrasaun tinan 500 iha relasaun entre povu rua ne’e – tranzmite diretu ba nasaun hotu liuhosi televizaun nasionál.

Lasu sai forte liu tan iha momentu sira seluk mak la tama iha hosi protokolu serimónia ne’e, iha ne’ebé partisipa prinsipál figura sira hosi Estadu timoroan, prezidente Tribunál Konstitusionál portugés, Joaquim de Sousa Ribeiro no ministru sira CPLP nian balun, no sira seluk tan.

Ahi-artifísiu lakan no tarutu, timoroan atus forma hodi hasai foto iha ró nia sorin no entre figura ualu ho bronze ne’ebé marka primeiru kontaktu ne’e.

Entre sira ne’e, pelumenus iha na’in rua hatais kamizola Fretilin nian (Frente Revolucionária do Timor-Leste independente) – partidu ne’ebé ohin halo tinan 40, proklama independénsia Timor-Leste nian- no xefe-tradisionál balun, sira seluk ne’ebé, iha sékulu lima liubá hanesan ne’ebé hakohak uluk katolisizmu iha illa.

Importánsia hosi momentu ne’e, no uniaun entre povu sua sai forte liu tan bainhira monumentu formalmente hetan inaugurasaun no Hasai tiha hena kór-laranja sira ne’ebé taka figura neen hosi ualu, ne’ebé ho bronze, mak akompaña obra ne’e- neen iha rai no rua iha ró.

Sira ne’ebé loke hena mak reprezentante sira hosi Estadu timoroan no portugés no hosi Igreja: prezidente Parlamentu Nasionál timoroan, Vicente da Silva Guterres, bispu Baukau nian Basílio do Nascimento, xefe Estadu, Taur Matan Ruak, primeiru-ministru, Rui Maria de Araújo no reprezentante hosi Estadu portugés, Joaquim de Sousa Ribeiro.

Xefe tradisionál Oekusi, Zeferino da Cruz Sau, relembra no fó sai kona-ba relasaun ne’e hodi esplika katak molok serimónia ne’ehalo uluk serimónia balun, ne’ebé protokolár tebes, líder tradisionál sira halo ho mistisizmu no 'lulik', lulik hosi animizmu timoroan.

"Istória ne’e akontese iha tinan 500 liubá iha Lifau. No lembransa ida ne’e lori hosi jerasaun ba jerasaun to’o agora. Hanesan hatete iha monumentu ne’e, iha ne’e mós Portugál. Ami nunka haluha ida ne’e no mós nunka haluha ami-nia istória", nia hatete.

Sé mak haree grupu labarik ne’ebé entrega oferta ba bispu timoroan sira, Basílio do Nascimento no Norberto do Amaral, iha inisíu hosi misa, oras ne’e seidauk bele haluha.

Ne’ebé ho liman doko bandeira timoroan no kesi fita portugés iha kanotak.

SAPO TL ho Lusa – Foto Gabinete Primeira-dama