Sosiedade
Sivil sira husu ba Prezidente Republika (PR), Taur Matan Ruak, atu veto
tiha Orsamentu Retifikativu (OR) ho montante US$ 390,7 milloens, ne’ebe aprova
ona ho unanimidade husi Parlamentu Nasional.
“La’o
Hamutuk sujere ba PR atu veto OR 2016 atu bele salva
sustentabilidade fiskal, sustentabilidade fundu petroliferu,
bele salva futuru jerasaun sira liu husi la gasta osan
arbiru,”esplika peskizador La’o Hamutuk, Juvinal Dias ba jornalista iha
nia kna’ar fatin Bebora Dili, Segunda (18/07).
Tuir
Juvinal Dias, OR ne’e la’os maioria ba dívidas, maior parte
ba projetu infraestrutura hanesan Supply base ho Portu Tibar inklui
drainazen iha Dili ne’e.
“Ponto
de vista Sosiedade Sivil maka ami hanoin la nesesariu atu iha tinan
ida ne’e iha OR,”hateten Juvinal Dias.
La
nesesariu tuir Juvinal Dias katak, Portu Tibar, lolos ne’e Governu tenki preve
ida ne’e iha orsamentu original tinan 2016 antes, tanba sira halo
predisaun antes, maibe sira finji lakohi tau.
“Tanbasa
maka ami dehan OR labele iha tanba iha mos projetu supply base,
projetu supply base nian kontratu Tribunal la fo vistu, ita agora
seidauk iha follow up husi Tribunal de Contas,”dehan Juvinal Dias.
Juvinal
Dias hatutan, kompañia Koreana Hyundai rasik sira sai ona husi kontratu
ida ne’e, signifika katak, la iha kontratu ba kompañia ida ne’ebe
maka manan kontratu, entaun la iha razaun tau OR ba projetu supply
base, impossivel ba Governu atu halo tenderizasaun lalais liu ba projetu supply
base.
“Ami
hanoin katak, ladun lejitimu atu halo tenderizasaun ne’ebe
maka lalais liu dentru fulan ida ne’e nia laran, depois
implementa lalais iha tinan ida ne’e nia laran. Se Governu seriu ba implementasaun
projetu supply base, sira tenki halo re-avaliasaun ba kustu projetu,
benefisiu projetu, wainhira sira serteza kuandu projetu ne’e fo
benefiu duni, entaun orsamentu bele aprova iha tinan
2017 nian. Infelismente projetu sira ne’e la iha analiza sosial, la iha
analiza ekonomia no ambiental ne’ebe klean, entaun ami
nafatin duvida projetu ne’e fo benefisiu,” hateten Juvinal Dias.
Nia
hatutan, maske polemika politika bele akontese maibe ne’e maka
dehan valor demokrasia.
“Importante
maka ita tenki salva interese povu Timor Leste, la’os interese
partidaria nian ka grupu ida nian ba eleisaun tinan 2017 mai,”dehan Juvinal
Dias.
Juvinal
Dias afirma, kona ba Kompañia Hyundai retira husi projetu supply base, Tasi
Mane, tanba projetu ne’e laiha serteza ba kontratu.
“Kompanha
ida labele gasta sira nia tempu sira nia enerjia ba projetu ne’ebe maka
la klaru, kompanha nia objetivu maka buka osan, la’os mai hein, se sira hein
deit iha ne’e ba tinan ida, sira lakon rekursu,”esplika Peskizador La’o
Hamutuk, Juvinal Dias.
Juvinal
hateten, buat ne’e akontese tanba Estadu nia planeamentu ba projetu
supply base ne’e komplikadu, sira la honestu ba publiku, sira inventa
dadus kustu bo’ot liu, sira koko atu subar husi
publiku la transparante, depois sira asina
kontratu nein media ida hatene.
“Taka
ba publiku, sira iha intensaun ne’ebe maka ladiak ba projetu ida
ne’e. Depois sira involve kompañia ida ne’ebe iha kazu mos, kazu ba korupsaun
lubuk iha Korea mai halo fali projetu ida ne’e,” hateten Juvinal Dias.
Juvinal
Dias dehan, tuir La’o Hamutuk nia opiniaun, bainhira kuandu
kompañia sai ona husi kontratu ba projetu supply base ne’e, diak
liu labele tau osan tan.
Iha
parte seluk, Diretora Interina Forum Tau Matan
(FTM) Zelia Fernandes konsidera, orsamentu ne’ebé mak
tinan-tinan Parlamentu Nasional (PN) aprova ho
montante bo’ot ne’e, balun tama ba ministru
no sekretariu Estadu sira nia bolsu, tamba
ne’e mak mosu dividas.
“Ha’u
haree ezekusaun orsamentu kada tinan fraku tebes iha jestaun,
tamba maioria ezekuta osan la tuir
planu ne’ebé mak iha no osan hirak
ne’e ba ema balun nia bolsu de’it,
hodi hariku an depois Estadu mak selu fali,”hatete Zelia
Fernandes.
Tuir
nia, tenki halo investigasaun klean ba membrus Governu, hodi hatene tanba
sa mak dividas ne’e iha hela deit, nune’e povu bele hatene.
Nia
mos konkorda ho eis Primeiru Ministru atual sekretariu Jeral
Partidu FRETILIN Mari Alkatiri katak, wainhira
hala’o investigasaun ba membru ho
sekretariu Estadu sira mak iha sala
ruma tenki prosesa tuir justisa ne’ebé
mak iha katak, sala tenki ba toba iha
hotel Becora, tamba osan ne’e povu nian.
Nia
akresenta, iha tinan ida ne’e total
orsamentu ho montante $1.5 bilioens ne’ebé
aumenta tan ho orsamentu retifikativu konta
dehan katak, hamutuk $1.9 bilhoes ne’ebé
husi orsamentu ne’e konta sei laiha
dividas, maibé realidade iha dividas nafatin.
Nia
mos sujere ba ministerio sira katak, wainhira
halo planu tenki tuir kapasidade ne’ebé
mak iha, labele husu osan bo’ot, maibe ezekuta
fraku iha jestaun.avi/tos
Jornal
Nacional
Sem comentários:
Enviar um comentário