1 Setembru Iha Memoria Joao Choque

DILI, (ANTIL) - 1 Setembru 1999 sai duni loron defisil ba jovem asuwain, inklui ba Joao ”Choque” da Silva, joventude hosi Becora, Kapital Dili. Loron ne’e duni (1 Setembru) sai memoria ida ba nia hodi responsabiliza nia hahalok ba defende prinsipiu ukun rasik an nian.

Situasaun Timor-Leste iha tinan 17 liu ba bele hateten komplikadu, maibe mehi ba ukun rasik-an kuda metin iha juventude loriku aswain nia fuan hodi brani se hirus matan ba inimigo, maske ikus mai sira nia vida mak sei selu.

“Situasaun komplikado iha tempo ne’eba, Milisia komesa halo arbiru no intimida ema hirak mak sira diskonfia lakohi Otonomia, Becora garis merah. Sr tenta monta posto milisia iha fatin hotu,” Joao Choque konta tuir ba ANTIL, Kinta (01/09).

Iha prosesu defende liberdade, joven sempre simu tentasaun, exemplu konkreta Joao Choque rasik hetan kontaktu hodi hari mos postu Milisia iha Becora, maibe ho beran hosi heroi timor oan sira, satan netik vontade Indonezia nian iha Joao nia fuan nune’e Joao Choque la harii postu milisia.

Nia (Joao-red) ignora tanba hateke ba sorin-sorin movimentu milisia sira nia livre hosi bairu ida ba bairu seluk bainhira sira hakarak, hanesan iha Becora, loron 26 Agostu kampanha ikus ba Otonomia nia milisia hahu halo provokasaun hosi tiru rahun uma barak iha parte Kuluhun.

Joao Choque, la nonok haree situasaun sira ne’e, “Ha’u iha lorokraik ida labarik sira fo hatene lalais ha’u tun ba duni sira husi ponte kuluhun ba halai tun ba hospital nasional Guido Valdares, sira husu back-up husi kontizen lorosa’e ho sniper balun, ha’u hadau tiha sira nia kilat mauser ida Irmao atino matebian mak koalia netik atu fo fila fali,” Joao konta hosi hanoin hikas matebian nain tolu (Zildo, Lino, Bedinho) mesak joven ne’ebe mak milisia pro indonesia sira oho iha momentu ne’e.

Situasaun oho malu ema hotu la espera maibe tan funu no defende rai timor haree ba Zildo, Lino no Bedinho nia mate ikus mai Joao Choque ho nia grupo sira oho hikas milisia nain rua hosi distritu Vikeke nian.

“Ami hotu hirus hodi oho fali otonomista nia nain 2 foin mai husi Viquqe atu halo kampanhe, ema barak dimais ha’u satan la biban sira atu oho tan labarik ki’ik-oan ida ho feto oan ida ha’u to’o lalais hodi hapara kedan katak labarik ho feto imi oho ha’u oho fali imi,” Joao konta sai nia sentimentu iha situasaun difisil nia laran.

Hosi ne’e la’o ba oin iha loron 29 Agostu dadersan oras 9H00, Joao Choque hasoru situasaun difisil liu tan hodi halo desijaun ba nia an no hatudu kumprimentu nudar juventude loriku aswain ba nia hirarkia.

“Iha loron ne’e Milisia pro-otonomia Plagido tula nia kaben ou ema feto ida sae ba leten area Becora. labarik sira hetan e hirus mai konsulta ho ha’u. Ha’u fo ordem atu hapara nia koando nia fila husi becora leten, koando nia tun mai labarik sira hapara nia lakohi para e nia lamas fali nia kanotak no la kontrola gas motor nia e soke ai flamboyang nia hun e monu iha fatin, matebian Linu nia Maun foti besi kanu fai iha nia ulun halo nia aleiza makaas, koando ha’u dada nia, nia sei moris mais grave ona hau tula nia iha karreta taxi no fo ordem atu hodi nia ba ospital, maibe sufer hodi fali nia sae ba fatuahi e soe hela nia iha ne’eba. labarik fatuahi sira halo konese mos katak nia mak Plasido mauhu bo’ot iha Dili laran. Sira ta nia kakorok atu kotu,” Joao fo sai istoria lolos ba kona ba nia ligasaun ho Plasido nia mate.

Maibe antes ema ta Plasido nia kakorok, Joao Choque iha lorokraik ne’e kedan ONU ka’er hodi halo investigasaun to’o husik fali iha tuku 9H00 kalan.

Hosi ne’e situasaun nia kompleksidade bo’ot ba bei-beik iha Joao Choque nia moris, loron 1, Setembro 1999 liu ba ne’e Deputy Politiku ONU Colin Stewart fo opsaun ba Joao Choque hodi hili nia dalan dala ida tan hanesan milisia sira antes ne’e fo opsaun ba nia an.

“Dia 1 dader mak ha’u ajuda hosi UN liu husi deputy politik UN nian naran Colin Stewart sa’e dader tuku 4 ba fatuahi no labarik sira hatudu fatin hakoi fatin. Kuando ami fila to’o hau nia uma oin Mr Colin hatete dehan Joao ha’u fo liberdade ba o atu deside. halai ba ailaran ou ba hatan o nia hahalok iha polisia Indonezia, depois de minutu balun ha’u foti desizaun atu oferese an tanba ordem Avo Nana (Xanan Gusmao-red),” Joao konta tuir situasaun dilema ne’ebe nia hasoru iha tempu difisil iha loron ida ohin (1 Setembro). (Jornalista: Manuel Pinto / Editor: Gantry Meilana)

Foto: Joao Choque dada Plasido iha rai. FOTO Gravasaun TVTL