INSUSESU PM RUI DEZASTRE BA FRETILIN

DILI - Analizadór Polítika, Mario Viegas Carrascalão halo previzaun katak, kuandu Primeiru Ministru, Rui Maria de Araújo la kumpri promesa, Partidu FRETILIN sei hetan konsekuensia bo’ot.

“Ne’e duni halo sala ka halo loos iha impaktu ba partidu, tuir ne’ebé ke formal nian. Ha’u hanoin partidu FRETILIN sei hetan konsekuensia bo’ot, tanba primeiru la kumpri sira nia promesa ne’ebé ke atu hato’o ba povu katak iha kadeira 27 ka 28, ida ne’e sira la kumpri, tanba sira ba implementa fali programa partidu seluk nian hanesan CNRT nian, povu konkroda ida ne’e,” Carrascalão hato’o nia analiza ba jornalista Ótel Timor, Kinta (03/9).

Entertantu Rui Maria de Araújo maske hili sai Primeiru Ministru la reprejenta Partidu FRETILIN mai antes ba Primeiru Ministru, Rui Maria Araújo asumi kargu inportante iha estrutura Partidu FRETILIN.

Tanba ne’e Mario Carrascalão, dehan Primeiru Ministru Rui kumpri ninia promesa hanesan hatu’un burokrasia iha servisu administrasaun públika, reforma lejislasaun, reforma fiskál, lori saúde besik ba povu, hadia kualidade edukasaun, kestaun infra-estrutura ne’ebé kontinua taka kuak loke kuak, entaun sei fó mós imajem di’ak ba partidu.

 Tanba tuir nia, povu hili FRETILIN tanba gosta programa FRETILIN nian, maibé FRETILIN la implementa programa rasik,  povu bele konkorda.

Ne’e duni, kuandu PM Rui la kumpri saida mak nia promete ba povu, automatikamente sei laiha kastigu seluk ba partidu FRETILIN maibé konviansa. “O promete ba povu la realiza, povu la hili o,”Mario Carrascalão dehan.

Hodi konsidera rezultadu hosi remodelasaun ne’ebé foti hosi Xanana Gusmão, só iha benefisiu mak estabilidade nasionál, restu seidauk konsege.

Tanba Ukun hosi PM Rui avansa la avansa, mas hakiduk ne’e la hakiduk, estavel hela, defisil duni, Rui ka’er governu ne’e tama ona iha dalan klaran.

Nune’e mós ministru foun hanesan Inacio Moreira, Estanislau da Silva, Hernãni Coelho haktuir de’it progarama ne’ebé iha ona, entaun sei la halo milagre tuir ema hotu nia hakarak.

Aleinde ida ne’e VI mós la konsege halo buat ruma kona ba korrupsaun Tanba kazu foun tama iha tribunal la iha, hetok kria ona dependensia, Komisaun Antí Korrupsaun (KAK) ba polítika ba governu nune’e natureza KAK independensia lakon.

Pensaun Vitalísia La Justu

Kestaun kursial seluk tuir analizador ne’e mak Pensaun Vitalisia, Nia dehan, pensaun vitalísia ne’e, iha mundu hot-hotu iha, maibé kestaun iha kriteria, tanba  pensaun vitalísia ne’e hatete katak, simu  to’o mate.

Ema ida ho idade tinan 18, derepente nia ba sai deputadu ona, entaun liu tiha tinan 5, ema ne’e foin kompleta tinan 23 sera que nia simu pensaun to’o mate? Se nune’e dehan buat ida ke la justu.

Loloos ne’e, deputadu sira labele hetan pensaun vitalísia, maibé tenke muda fali ba kompensasaun ida. Pensaun vitalisia bele vale de’it ba membru asemblia konstituente nian.

Eis Deputadu ne’e konsiente katak, pensaun vitalísia ne’e, hanesan rai rahun ida hodi taka ema nia matan atu haluha tiha problema bo’ot sira.

Tanba kazu pensaun vitalísia ne’e, buat ki’ik-oan ida, maibé loron ruma problema ne’e sei bo’ot, tanba kada tinan, kontinua aumenta osan, ema mós kontinua aumenta, no mós eis titular sira ne’ebé mate ona família simu nafatin.

Carrascalão  mós la aseita kuandu atu halakon pensaun vitalísia ne’e, tanba ida ne’e hanesan direitu ida  ema nian, tanba nia gasta ona nia tempu durante tinan hira nia laran hodi servisu iha Governu ka Parlamentu Nasionál.

“Bele troka de’it sub-sídiu ne’e ho re-integrasaun, ezemplu sei mak hetan mandatu dala rua, nia bele hetan 80%, maibé kuandu hetan mandatu ida de’it, nia hetan de’it 50%,” Carrascalão aprejenta opsaun.

Hodi kestiona katak, Kuandu hasai tiha, nia haree hosi aspeitu sosial ne’e laloos, maibé pensaun vitalísia 100% ne’e mós kazu uniku iha mundu.

Entertantu Vice Prezidente Komite 12 de Novembru Rogerio C. da Cruz konsidera VI governu Konstitusional ne’ebé lidera hosi Primeiru Ministru (PM) Rui Maria de Araújo falla iha servisu, tanba la konsege sobu burokrasia iha instituiasaun iha kada ministériu.

“Ha’u sente ke Primeiru Ministru (PM) Rui Maria de Araújo falla sobu burokrasia iha VI governu konstitusional, tanba hanesan sidadaun normal hare lideransa sira koalia tiha iha publiku, maibé pelaksanaan, ne’e la iha fali,” Rogerio da Cruz kestiona makas iha sede 12 Novembru Balide.

Nia observa ohin loron burokrasia buras ba beibeik, liu-liu iha Ministériu Finansas (MF), Ministeriu Agrikultura no Peskas (MAP), Ministeriu Komersiu Industria no Ambiente (MKIA), no Ministeriu Justisa (MJ).

Exemplu burokrasia tomak mak, osan iha komite 12 de Novembru osan la iha, mas osan apoiu hosi sekretariu estadu ne’ebé dehan prosesa ona atu ajuda Komite hein to’o ohin loron la tama de’it iha konta komite nian.

“Ami la sisi, servisu nafatin, ami la’ós servisu tanba osan,” Rogerio salienta tan.

No afirma hikas Primeiru Ministru Rui iha buat balu mak nia konsege halo mudansa, mas fiar katak nia mesak de’it nia sei la la’o, tanba ne’e nia tenke simu moral liu-liu ema sira rejistensia atu fo apoiu ba nia, se nia la’o ses, entaun susar.

Haree hosi aspeito obra Roger observa katak, implementasaun hosi VI governu ne’e ba prosesu dezenvolvimentu la dun di’ak, ne’ebé prosesu sira la’o so 25%, sira la la’o mak maka’as liu atinji to’o  75%.

Ho ida ne’e sobreviventi 12 Novembru Amali aumenta, kompaña sira ka’er projeitu la iha kualidade maibé la iha sansaun hanesan fó black listmaibé hetok hamaus tan.(vas/gus)

Timor Post