DILI, (TATOLI) - Funsionáriu
kontratadu balun husi Ministériu Turizmu, Komérsiu no Indústria (MTKI) ezije
klarifikasaun husi dirijente ministériu nian hodi esplika razaun sira lá simu
saláriu iha Jullu.
Ezijénsia ne’e iha tanba
funsionáriu sira halo ona knaar iha períodu ne’e (Jullu) no hahú fali
kontratu iha 1 Agostu to’o 31 Dezembru, enkuantu kazuál balun hanesan cleaning
service no motorista sira asina iha 1 Jullu to’o 31 Dezembru fulan ikus
tinan ne’e.
Tékniku profisionál iha Diresaun
Jerál Indústria no Kooperativa, Agostinha Freitas Marçal, hatete husi diresaun
rekursu umanu MTKI iha 18 Juñu hatún karta ba kada diresaun kona-ba terminasaun
kontratu ba funsionáriu kontratadu no asesór sira no la temi atu kazuál
sira mai no bainhira atu kontrata fali presiza hein membru Governu foun.
“Iha kontratu laran lá dehan
motorista ho cleaner mai, maibé hakerek de’it terminasaun kontratu,
ne’e signifika ba hotu. Depois seidauk hetan aprovasaun husi membru Governu
foun, tan ne’e iha 1 Agostu diresaun rekursu umanu haruka tan fali karta ne’ebé
dehan funsionáriu tékniku no administrasaun karik ativu halo serbisu
presiza halo justifikasaun bele selebra kontratu hahú 1 Jullu 2018 até 31
Dezembru depois sita cleaning services hahú 1 Jullu to’o 31 Dezembru
no hatete mós totál funsionáriu kontratadu (254) no salariadu labele halo
mudansa bazeia nafatin dadus fiksu iha rekursu umanu, karik halo mudansa
rekursu umanu sei lá responsabiliza”, Agostinha relata iha Bébora, ohin.
Entaun bazeia ba buat hotu ne’ebé
hakerek diresaun hotu-hotu kumpre no selebra kontratu. “Iha ami-nia diresaun DJ
(diretór jerál) halo justifikasaun karik funsionáriu ativu iha fulan Jullu ka
lae, halo saida, depois DJ haruka ami halo kontratu iha 1 jullu depois halo
relatóriu ba ema ida-idak mai halo saida, tan ne’e haruka ba (rekursu umanu)
iha ne’ebá halo mudansa fila fali. Iha 3 Agostu diretór rekursu umanu haruka
fila fali tan memo ida dehan xefe departamentu rekursu umanu informa katak
kontratu hahú iha 1 Agostu, maibé ba cleaner service hahú iha 1
Jullu”, nia esplika.
Nia haktuir iha 6 Agostu halo tan
memo ida ba xefe departamentu rekursu umanu katak informa ba Diretór Jerál
Indústria, tuir desizaun ikus husi inspetór to’o diretór jerál administrasaun
no finansas katak funsionáriu hotu kontratu iha 1 agostu no cleaning services,
motorista no seguransa de’it mak hahú iha 1 jullu.
“Se hanesan ne’e sira envolve
ami-nia superiór sira tanba sira ne’e haree ba sira-nia ema mai ka la mai,
maibé regra loloos envolve ami-nia superiór tanba enkontru dahuluk atu halo
terminasaun mak envolve ami-nia diretór jerál no nasionál sira, mas restu ne’e
sira na’in hira de’it mak halo desizaun tan ne’e ba ami lá satisfás. Kuandu
terminasaun hanesan ne’e tuir sira-nia ata ne’ebé dehan ne’e tenke hein membru
Governu halo aprovasaun, agora laiha, diretór jerál halo nia despaxu tanba
tinan sira ba kotuk ne’e ministru mak hatún nia sirkulár”.
Agostinha akresenta tanba
nesesidade diresaun nian sira halo serbisu tan gabinete iha de’it funsionáriu
permanente na’in-tolu no diresaun ne’ebé tutela ba gabinete ne’e iha kazuál
hamutuk 50 ne’ebé lá simu hotu saláriu maski ativu serbisu iha jullu ne’e.
“Ne’ebé ami-nia direitu durante
fulan-jullu ne’e lakon tiha de’it ne’e, depois ida ne’e nesesidade diresaun
nian ami mai halo serbisu, ami la’ós mai tuur de’it. Hanesan ema ne’ebé tuur
de’it lá sente, mas ida ne’ebé serbisu ne’e sente, ida ne’e mak ba ami lá
satisfás”.
Nia hatutan lakontente liután
bainhira desizaun ne’ebé tun mai ne’e ba diresaun hotu inklui Diresaun Jerál
Ambiente maski ketak ona tanba iha nia sekretáriu Estadu, maibé orsamentu sei
hamutuk ho MTKI, no bazeia ba karta ne’ebé hatún dahuluk maka se iha
funsionáriu ne’ebé ativu entaun asina iha Jullu, maibé tenke halo
justifikasaun.
“Husi ambiente bazeia ba ida ne’e
ema selebra iha jullu. Mezmu sira iha sekretáriu estadu ketak, maibé orsamentu
ne’e ami jere hamutuk, nafatin konsentra iha MTCI nian, ne’e ami-nia finansas,
rekursu umanu nafatin ida de’it. Hotu-hotu selebra kontratu ba hatama iha
diresaun rekursu umanu no bazea ba saida mak fó fali oportunidade ba sira
(ambiente) selebra iha jullu, ami diresaun seluk selebra fali iha agostu. Ami
sente hanesan halo diskriminasaun boot. Ami husu ba diretór jerál
administrasaun no finansas tenke responsabiliza ba ida ne’e”.
Tékniku profisionál ba área metrolojia
iha deresaun nasionál regulasaun komersiál, Hilário Cabral, dehan funsionáriu
kontratadu hotu preokupa tanba lahatene razaun saida mak labele simu saláriu
iha jullu, maibé diresaun jerál administrasaun no finansas mak bele fó
esplikasaun klaru tanba asina kontratu hahú fali iha 1 agostu.
“Até a data ami seidauk hetan
klarifikasaun husi diresaun jerál administrasaun no finansas. Hanesan
funsionáriu kontratadu iha preokupasaun tanba iha diskriminasaun boot entre ami
no kolega balun ne’ebé nia funsaun hanesan cleaning services, motorista ne’e
asina komesa husi fulan-jullu. Tanba saida mak ami tenke asina husi
fulan-agostu?”.
Hatutan iha jullu ne’e laiha
despaxu husi superiór katak iha fulan ne’e tenke para serbisu tanba osan laiha,
depois Governu daualuk la’o loos mak asina kontratu. “Fulan-jullu ami tama
nafatin serbisu só asina kontratu mak iha 1 agostu”.
Diretór Jerál Administrasaun no
Finansas, Luis Fernandes, afirma funsionáriu kontratadu iha MTKI nia kontratu
termina iha 30 juñu 2018.
“Sétimu Governu termina nia
mandatu kuandu oitavu Governu hetan pose iha 22 juñu. Normalmente kuandu
kontratu ne’e remata atu halo estensaun kontratu tenke hetan aprovasaun husi
membru Governu, agora mai MTCI
tanba iha de’it ministru indijitadu no prezidente seidauk fó pose tanba ne’e
mak ami labele arriska, entaun antes sira-nia kontratu ne’e remata ami notifika
ba sira hein até membru Governu foun mai ho orsamentu ne’ebé seidauk iha, pur
tantu ami lafó kontratu ba kontratadu sira ne’ebé nia serbisu bele substitui ho
funsionáriu permanente”.
Nia dehan ba kontratu ne’ebé nia
karater serbisu ne’ebé labele substitui hanesan cleaner kontinua fó kontratu,
mas sira-nia saláriu lafoti tanba seidauk iha osan. “Mas se sira sai ho análize
iha prejuizu ba Estadu boot liu. Ezemplu iha merkadu, funsionáriu sira iha
merkadu ho karater kazuál hotu se ami lá kontratu sira abandona merkadu iha
problema boot diferente ho diresaun hotu ne’ebé kontratadu sira ajuda serbisu
ne’ebé sira (permantente) liman lato’o. Tanba ne’e mak iha diferensa iha ne’e”.
Hatutan hafoin orsamentu
duodésimu hetan ona aprovasaun mak bolu fali kontratadu sira halo kontratu hahú
1 agostu. “Ne’ebé ami kontratu ne’e tuir karater serbisu funsionáriu kazuál
sira. Sira ne’ebé iha merkadu labele substitui ho ema permanente ami fó
kontratu nafatin. Sira ne’ebé mak provizoriamente ema permanente bele substitui
hela sira-nia serbisu, entaun ami suspende to’o hetan aprovasaun husi membru
Governu kuandu iha klarifikasaun katak osan ne’e iha”.
Luis akresenta bainhira mandatu Governu
anteriór nia termina iha reuniaun konsellu dirijente iha ministériu nian ne’ebé
iha ata ida hotu-hotu asina atu suspende.
“Kargu xefia hotu konkorda atu
suspende kontratadu sira kuandu iha kalareza ona ba orsamentu. Infelizmente
jullu laiha orsamentu, iha agostu ne’e mak Prezidente foin promulga. Agora,
saláriu no vensimentu ne’e ba de’it funsionáriu permanente, sira ne’e kazuál
ne’ebé simu osan husi bens no servisu liuliu tékniku profisionál. Tanba ne’e
mak iha impase ida ministériu laiha membru Governu ida ho mós desizaun la’ós
diresaun jerál mak halo, ne’e mai husi konsellu diretiva sira iha ministériu,
desizaun ida koletiva atu suspende provizoriamente hodi haree situasaun ida
ne’e halo oinsá?”.
Luis esplika iha orgánika sétimu
no oitavu Governu iha tiha ona separasaun. Hanesan ambiente nia separa tiha ona
ho MTKI, mas nia kontratadu sira ne’e finansia nafatin husi minstériu.
“Ambiente ne’e nia membru Governu
hetan pose iha 22 kedan, agora ami laiha. Tanba ne’e mak ami labele, aprovasaun
tenke mai husi membru Governu depois mós reuniaun husi kargu xefia sira
konkorda suspende. Agora, balun bele mai, ita labele dehan maioria mai tanba
sira-nia kontratu hotu ona, nein kargu xefia ida barani asume responsabilidade
atu fó kontratu ba sira, tanba ne’e mak sira bele fó kontratu buat ne’e oin
seluk, mas orientasaun laiha husi ema ida simplesmente hotu-hotu ne’e mai husi
de’it ami reuniaun ho desizaun koletiva ida”.
Jornalista: Maria Auxiliadora | Editór:
Manuel Pinto
Imajen: Foto/Google