(salvioonline.com),
DILI – Kuaje ema nain 10o resin mak tama iha sintina ne’e durante loron
ida nia laran, maibe lakohi atu hamoos no proteze.
Sintina
ki’ik ne’e lokaliza iha merkadu Taibesi – Dili. Merkadu ho nia fasilidade tomak
halo husi governu liu husi Ministeriu Komersiu Industria no Ambiente (MKIA) iha
tempu hirak liuba uja orsamentu Estadu lubuk ida, maibe realidade hatudu
problema ki’ik de’it hanesan sintina ne’e labele solusiona no rezolve.
Nune’e,
negosiante sira husu ba governu hodi haruka staff cleaner sira ne’ebé
mak durante ne’e hala’o sira nia serbisu kona – ba hamoos fo’er tenke mos
hamoos sintina ida ne’e. Maske sintina ne’e abandonadu kleur ona, be’e moos mos
laiha, maibe negosiante sira kontinua uja nafatin. Ho ida ne’e mak halo sintina
ne’e nakonu ho fo’er no iis tebes.
Antes
merkadu ne’e entrega ba munisipiu Dili, sintina iha merkadu ne’e sempre moos
hela de’it, tanba MKIA koloka ema ba serbisu iha fatin ne’e. Hafoin
transferensia poder no transfere mos merkadu ne’e ba munisipiu nia kompetensia,
entaun hamosu problema, tanba munisipiu Dili hapara tiha service cleaner sira
ne’ebe responsabiliza hamoos fatin ne’e.
“Ha’u
mós lahatene tanba saida mak sira la ba hamoos? Ne’e mak ha’u dehan hanesan
ne’e governu selu cleaner sira ka la’e?. Tanba bainhira sira la mai
hamoos bele afeita ba ami-nia saúde nomós ema labele mai haan iha ami-nia warung (restaurante-red),”
preokupa vendedor nasi bungkus Alberto Mendonca ba Jornalista sira
iha merkadu Taibesi, Domingu (22/01).
Mendonca
hatutan, cleaner sira la ba hamoos sintina no haris fatin iha merkadu
Taibesi ne’e bele kontribui moras ba vendador sira nia saúde nomos ema bele
hakribi sira nia produtu liliu mak hahan sira iha restaurante laran, tanba
fo’er no iis maka’as hosi sintina.
Nia
mos rona katak, antes ne’e autoriedade munsipiu Dili mak hasai desijaun hodi
hapara tiha Cleaner sira iha merkadu Taibesi. Nune’e, hamosu
implikasaun barak. Implikasaun ida mak sintina sira sai intupidu hodi hamosu
iis maka’as no afeta ba vendedor sira produtu ladun hetan folin, tanba impaktu
husi merkadu ne’ebe ladun iha higiene di’ak.
Merkadu
ne’e iha haris fatin tolu (3) no sintina tolu (3) nakloke ba publiku no
gratuita kompara ho antes ne’e se mak hakarak uja sintina hirak ne’e tenke selu
0,25 centavos kada ema ida.
“Ami
nu’udar vendador iha merkadu Taibesi ne’e, ejize ba governu tenke tau atensaun
ba ami nia preokupasaun hirak ne’ebé ami agora infrenta hela liu-liu mak bee
ne’e hodi bele fasilita ami iha tempu badak nia laran,” esplika Mendonca.
Iha
fatin hanesan, negosiante Joaquina Soares hatete, sintina no haris fatin
lahamoos entaun ema mai atu haan iha sira nia restaurante mós ema hakribi tanba
bee laiha hodi fase iis ne’ebé mak foer nakonu iha sintina laran no liur ne’e.
“Ami
hanesan negosiante iha merkadu Taibesi ne’e sinti tristi teb-tebes ho kondisaun
sintina no haris fatin ne’ebé mak kontinua abandonadu tanba bee laiha hodi bele
fase netik foer sira ne’e”, hatete Soares.
Uluk
haris fatin no sintina seidauk aat ne’e bainhira ema tama selu kada ema $.0.25
sentavus maibé agora abandona hela hanesan ne’e governu tenke hadia atu nune’e
negosiante sira bele utiliza ona.
Hatan
kona – ba kestaun ne’e, adjuntu prezidente munisipiu Dili, Jeca Smith hatete
merkadu Taibesi no Manleuana iha tempu ne’eba to’o ohin loron nia
responsabilidade maximu mak Ministeriu Estatal no MKIA.
Munisipiu
Dili mos koloka nia ema iha merkadu rua ne’e hodi responsabiliza de’it ba
assuntu seguransa no hamoos.
“Informasaun
kona – ba kobaransa ba uja sintina sira ne’e ami rona, maibe ami lahare no
matan no ka’er ho liman,” esplika Smith.
Smith
konsidera ema sira ne’ebe durante ne’e halo kobaransa ba uja sintina publiku
sira iha merkadu Taibesi no Manleuana ne’e nu’udar aktu ilegal ida, tanba to’o
ohin loron seidauk iha baze legal ida kona – ba oinsa bele halo kobaransa ba
sasan sira hanesan ne’e.
“Tuir
ami ne’e ilegal. Tanba governu mak durante ne’e sei tau hela atensaun ba
fasilidade sira iha merkadu hirak ne’e,” nia hatete. (ino)