PAULO
REMEDIOS: “DEKLARASAUN SEKOMS LA LOS”
Advogadu,
Paulino Gama ‘Mauk Moruk’ (MM), Paulo Remedios hatete, deklarasaun Sekretariu
Estadu Komunikasaun Sosial (SEKOMS) Nelio Isaac nian kona ba Governu ho
Prezidente Repúblika (PR), Taur Matan Ruak, seidauk hili ema ruma ka hili
Laureado Nobel da Paz, José Ramos Horta, atu bele halo dialogu ho MM ne’e la
los.
Tuir
Paulo Remedios katak, Governu ho PR Taur halo tiha ona karta ida hodi nomeia
premiadu Nobel da Paz José Ramos Horta atu halo dialogu ho MM.
“Governu
hamutuk ho Prezidente Republika ka Prezidente hamutuk ho Governu hanesan deit,
halo tiha ona karta ida atu nomeia premiu nobel da paz, José Ramos Horta atu
halo negosiasaun ba dialogu. Ho ne’e reprezenta Governu, la’os Sekretariu
Estadu, reprezenta Governu Primeiru Ministru mak reprezenta Governu, Primeiru
Ministru atu halo reuniaun dala ida, ka dala 10 hamutuk ho Prezidente Repúblika
ne’e la’os ha’u nia kompetensia ka ha’u mos la iha direitu atu kestiona dala
hira mak sira koalia kona ba asuntu ida ne’e, kuandu PR hala’o diskusaun kona
ba asuntu ne’e nia bolu ema ne’ebe mak nia hakarak koalia ne’e, la’os ha’u ka
Sekretariu Estadu ba hotu iha ne’eba,” hatete Paulo Remedios ba JN-Diário,
Kuarta (22/07), iha nia servisu fatin, Institutu Jurídiku Timor-Leste (IJTL),
Metiaut, Dili, hodi responde SEKOMS Nelio Isaac nia deklarasaun katak, Governu
seidauk hili ema ida atu halo dialogu ho MM. “Secretarios Estado Nelio Isaac
nia deklarasaun ne’e lalos’’ dehan Remedios.
Paulo
Remedios afirma, Sekretariu Estadu dehan Governu la iha koñesimentu, dala barak
iha Governu nia kompetensia Primeiru Ministru halo desizaun ka halo enkontru ho
bainaka ruma Sekretariu Estadu la hatene, tanba la hatene labele dehan karta
ne’ebe Prezidenti hamutuk ho Governu hili eis Prezidente Repúblika (PR) José
Ramos Horta hodi halo dialogu ho MM ne’e falsu, tanba Sekretariu Estadu la iha
koñesimentu, nia la iha kompetensia no la iha direitu atu koalia kona ba asuntu
ida ne’e.
“Prosesu
Mauk Moruk, hanesan prosesu judisial ida ne’ebe iha segredu justisa, jornalista
hotu hatene, palavra ne’e segredu justisa, portanto la iha interese kualker ema
ka públiku atu halo komentariu ne’ebe la fasilita dialogu, la fasilita paz
dezenvolvimentu nasional, PR ho reprezentante Governu, Primeiru Ministru
hakarak halo negosiasaun, nomeia premiu nobel da paz halo dialogu, mesmo que
ita la gosta maibe ita tenki apoiu inisiativa sira ne’e tanba hakarak iha paz
no dame hodi lori dezenvolvimentu ba rai ida ne’e. la’os halo komentariu ne’ebe
la fo benefisiu ba estabilidade,”hatete Advogadu Mauk Moruk nian ne’e.
Tuir
Advogadu Paulo Remedios katak, karrta ne’ebe husi Prezidente Repúblika ba
familia Mauk Moruk nian ne’e simu iha dia 15/07.
“Se
la fiar konfirma ho Prezidente Repúblika ka Xefi Caza Sivil, la’os Sekretariu
Estadu mak haruka karta ne’e mai. Kontiudu karta ne’e nomea fo mandatu ba
primeiru nobel da paz atu halo dialogu, no karta ne’e fo koñesimentu ba familia
Mauk Moruk, Cornelio Gama (L7),”dehan tan Paulo Remedios.
Karta
ne’e, Paulo Remedios haktuir katak, reprezenta Prezidente Republika no Governu.
Dala barak Paulo Remedios dehan, Primeiru Ministru koalia kona ba asuntu ida
ne’e konfidensial ka segredu justisa.
“Se
mak iha direitu atu koalia ida ne’e, Prezidente Republika, Primeiru Ministru,
Tribunal, Ministeriu Publiku no advogadus, Sekretariu Estadu la iha kompetensia
no direitu atu koalia kona ba ida ne’e tanba sa la pergunta ba asosiasaun
estudante sira iha direitu atu koalia kona ba ida ne’e ka lae, sira la iha
direitu. Apakah asuntu ne’e bele pergunta ba Ministru Agrikultura, liga ho
asuntu ida ne’e ka lae, la iha ligasaun, ne’e dialogu justisa, se mak
responsabiliza, Primeiru Ministru mak responsabiliza hamutuk ho Prezidente
Repúblika,”dehan Paulo Remedios.
Paulo
Remedios subliña katak, nia brani koalia hanesan ne’e tanba karta husi PR Taur
ho Governu nian ne’e nia mos iha kopia ida.
“Hau
haree tiha ona karta ne’e tanba ha’u iha kopia ida, ha’u lalika koalia barak
porque ne’e segredu justisa iha negosiasoens, Prezidente Repúblika rasik,
konfirma ba ekipa advogados, iha desizaun tiha ona, Sekretariu Estadu la iha
koñesimentu labele involve nia naran, nia la iha koñesimentu ba ida ne’e la iha
diretu atu koalia, nia haree hala’o knaar, servisu iha nia Sekretaria Estadu,”Paulo
Remedios hatete.
“Hau
nia area justisa, nia la’os area justisa, ne’ebe lalika koalia ida ne’e, lalika
halo provokasaun notisia falsu, ne’e buatu deit, PR la’os ema atu halo buatus,
PR rasik informa ha’u katak, ha’u ho Governu desidi tiha ona, ha’u fiar
Prezidente Repúblika, Taur Matan Ruak nudar ita nia maun bo’ot, agora iha karta
ida ne’e se mak asina, Aniceto Bertene Guro Neves, Xefi Casa Sivil Interinu,
ne’e husi Palasiu Prezidente ka lae, data 15/07, agora nia dehan la iha, apakah
Prezidente Republika bosok, ne’e original, maun Prezidente enkontru ho ha’u
dehan, aban ha’u sei entrega karta ida ba o, na realidade entrega duni, Governu
no Prezidente Republika, la dehan Sekretariu Estadu nia naran, ita hotu
kolabora, ha’u prontu atu ajuda estabilidade ba prosesu ida ne’e,”dehan Paulo
Remedios.
Angela
Freitas Lamenta
Nune’e
mos, Angela Freitas, hanesan Dirijente Politika ne’ebe hetan fiar iha prosesu
negosiasaun hanesan mediador ao mesmo tempo nomeia husi parte familia hateten
katak, nia lamenta ho deklarasaun SEKOMS Nelio Isaac ne’ebé dehan Prezidente
Repúblika Taur Matan Ruak ho Governu seidauk hili ema ida atu halo dialogu ho
MM.
“Ami
simu ona surat husi Xefe do Estado Taur Matan Ruak ne’ebe hato’o ba familia
sira katak nomeia ona Premiadu Nobel da Paz, José Ramos Horta atu sai
reprezentante husi parte Governo nian no ha’u rasik (Angela Freitas) hanesan
Dirjente Politika ne’ebe hetan fiar iha prosesu negosiasaun hanesan mediador ao
mesmo tempo nomeia husi parte familia hanesan representante husi familia atu
haree ba kestaun ne’e,”dehan Angela Freitas liu husi konferensia ba imprensa
iha nia knaar Fatin Bairo Formosa, Dili, Kuarta (22/07).
“Tan
ne’e hakarak husu ba identidade tomak liu liu husi parte Governu nian, tamba
ami lamenta tebes ho deklarasaun husi parte Governo ne’ebe fo sai iha Jornal
Nacional Diário husi señor Nelio Isaac katak seidauk iha nomeasaun husi parte
Governo no Prezidente Republika kona ba dialogo ida ne’e,”dehan Angela Freitas.
Kona
ba kestaun ne’e, nia dehan, prosesu dialogu ne’e tenke iha vontade diak husi
parte Governo tamba husi parte Xefi Estadu iha ona vontade atu loke dialogu
entre Governo nomos Prezidente husi grupu ilegais Konsellu Revolusan Maubere
Mauk Moruk.
“Ha’u
hanoin tempo to’o ona mai ita atu ida-idak rekoñese nia sala, ita labele
politiza fila fali situasaun ne’e ba interese individu ka interese partidariu
no grupo, tamba durante ita akompaña situasaun iha rai laran dala barak povu
inocente, kbiit laek sira mak sai vítima ba prosesu politika ne’ebe inresponsabilidade,
ita tenke hapara buat hirak ne’e no agora tenke buka oinsa para Timor oan sira
hamutuk hodi haree dezenvolvimento nasaun ne’e nian,”haktuir Angela Freitas.
Atu
asegura paz no estabilidade, Angela Freitas dehan, la’os mai deit husi forsa
armadas ho polisia maibe mai duni husi sidadaun tomak. No mos tenki hakruk ba
lei ne’ebé vigora iha rai ida ne’e. Tanba ne’e nia husu kontribusaun masimu
husi entidade hotu liu-liu ukun nain sira.
“Ita
koalia kona ba lei, ema hotu iha lei nia okos sem iha diskriminasaun, ita
labele haree fali ema ida rua iha fali lei nia leten, ita hotu akompanha ita
hotu sai vitima ba prosesu ida ne’e, ita lakohi tan jerasaun tuir mai atu lori
tan todan ba hahalok iresponsabilidade husi politika sira ne’ebe buka politiza
buat hirak ne’e ba sira nia interese,”Angela Freitas fo hanoin.
Angela
Freitas, hanesan reprezentante familia husi Mauk Moruk prontu atu kopera,
hanoin tempu to’o ona atu iha koperasaun entre Xefi Estadu no Governo. Maibe
oras ne’e dadaun, Angela dehan, seidauk iha koordenasaun diak entre Xefi Estadu
no Governo tamba ne’e mak mosu fallansu bo’ot iha komunikasaun liu liu iha
media sira.
“Ami
iha ne’e simu ona surat husi Prezidente Republika ne’ebe asinadu iha dia 15 de
julho husi Chefe da Casa Civil Interino Aniceto Guro Berteni Neves. Ha’u rasik
simu mos Prokurasaun legalmente husi MM sai hanesan reprezentante ofisialmente
ba kualker dialogu ne’ebe atu hetan iha prosesu dialogu, iha ao mesmo tempo
ha’u hetan Prokurasaun husi parte familia ne’ebe fo fiar tomak mai ha’u nudar
reprezentante husi familia, tamba ne’e husu ba publiku atu respeita prosesu ida
ne’e,” dehan Angela Freitas.
Hatan
ba kestaun ne’e, iha loron hanesan, fatin Palasiu Governu, Sekretariu Estadu
Komunikasaun Sosial (SEKOMS), Nelio Isaac hatete, oras ne’e Governu seidauk
deside ema ida atu halo dialogu ho Mauk Moruk. Maibe Governu nia desizaun mak
públiku hotu hatene katak, kontinua buka ema ne’ebe involve krime atu lori ba
hasoru prosesu judisial.
“Se
Prezidente mak haruka surat ba familia Mauk Moruk nian nomeia ema ruma ba halo
dialogu ne’e, kompetensia Prezidente nian la’os Governu. Governu bazeia ba
publikasaun JN-Diário Segunda 20/07, iha publikasaun katak, Governu hili Horta
halo dialogu ho MM, Governu seidauk desidi ida, se familia sira mak simu duni
karta ofisial ruma husi Prezidente Republika entaun husu ba Prezidente
Repúblika, Governu so membantah (rezeita) deit iha jornal Diário, ne’e la’os
Governu mak eskolha maibe Prezidente mak eskolha,”dehan Nelio Isaac.Des/Nes
Jornal
Nacional