Eskândalu
“subornu” ne’ebe maka komete husi Diretur Tékniku Federação Futebol de Timor
Leste (FFTL), Orlando Mendes, hodi konspira halakon Timor-Leste iha jogus
futebol kontra Malaysia iha SEA Games 2015, hatudu momos Orlando halo traisaun
ba povu Timor no hamonu povu Timor nia dignidade iha mundu internasional.
Vise
Prezidente Federação Futebol de Timor Leste (FFTL) aktual membru Parlamentu
Nasional husi Bankada FRETILIN, Osorio Florindo, esklarese katak, nu’udar
estrutura iha FFTL hola ona pozisaun hodi relata ba Asian Football
Confederation (AFC) para hasai ema ne’ebe maka envolve iha eskândalu subornu
ne’e.
Nu’udar
mos reprezentante povu nian iha PN, Osorio Florindo afirma katak, aktu Orlando
nian ne’e nu’udar traisaun no hamonu dignidade Timor Leste ninan iha mundu
internasional.
“Ami
nia pozisaun hanesan tama iha estrutura FFTL, ami relata ona ba AFC para hasai
ema ne’ebe halo traisaun ba ita. Prosesu investigasaun ba kazu ne’e kontinua
la’o hela iha Singapura,” afirma Osorio Florindo hodi responde JN-Diário iha
Parlamentu Nasional, Segunda (01/6/2015).
Antes
ne’e, liu husi konferensia imprensa ne’ebe maka hala’o iha FFTL House, Osorio
Florindo, klarifika katak, informasaun ne’ebe FFTL hateten, Orlando Mendes iha
komprimisiu simu osan US$ 15.000 atu halakon Timor Leste husi Singapura ho golu
0-7. Maibe, la konsege tanba ekipa nasional sub-26 konsege manan Singapura 1-0.
Konferensia
imprensa ne’ebe akompnaha mos husi Vise Prezidente FFTL ba asuntus tekniku
nian, Filomeno Fernandes ne’e, klarifika katak, Orlando Mendes sai hanesan
diretur tekniku FFTL akompanha ekipa nasional ba SEA Games 2015 iha semana
hirak liu ba, maibe FFTL hakfodak wanhira rona informasaun iha media katak,ema
kaer nia diretur tekniku FFTL ho Timor oan nain 1 husi Bandung, Indonesia mak
ba ho naran Moises nu’udar eis jogador, maibe laos komisaun organizadora FFTL
no mos hamutuk tan ema ida husi Indonesia nian ho naran Nazodudin.
Sira
nain 2 ne’e sai husi Indonesia mak ba partisipa joga futebol entre Timor Leste
ho Singapura, maibe realidade akontese sira nain 2 la’o hamutuk ho diretor
tekniku FFTL Orlando Mendes no hamutuk ho ema Singapura nain ida ne’ebe tama
sai husi prizaun,tanba halo jogu sira ne’e.
Jogador
Timor Leste nain 3 hanesan Feliciano Gonçalves (Ato), Jose Maria (Mau Sahe) no mos
ida seluk Arnol Nataniel, tama hotu iha sub 26 nian, nune’e labarik sira ne’e
laos kaer hamutuk ho diretor tekniku FFTL Orlando Mendes, maibe mai tiha iha
Hotel mak detein sira nain 3 kalan ida tomak.
Orlando
Mendes ho Moises to’o agora seidauk husik, tanba sei detein hela iha sela
polisia Singapura nian hodi hein prosesu. Iha Sesta (5/6/2015), ba hala’o
prosesu julgamentu mak hein desizaun tribunal federal Singapura nian.
FFTL
hakarak fo sai ba publiku katak, FFTL laos ema ida de’it katak, Orlando, Prezidente
FFTL, Kalbuadi Lay, SEKJER FFTL Amandio, no laos Vise Prezidente FFTL sira, no
laos membru ezekutivu sira, maibe inkluindu treinador sira arbitrazen jogador
sira no ba ema sira ne’ebe mak loron loron mai asiste jogus.
Tamba
ne’e mak Vise Prezidente FFTL Ososrio Florindo lori federasaun nia naran hodi
hato’o ba publiku katak, FFTL sei la proteze ema ida ka rua no se de’it iha
FFTL nia laran wanhira halo krime hanesan diretor tekniku FFTL Orlando Mendes.
Nia
hatutan katak, FFTL sei la simu ema sira ne’ebe mak sai kriminozu ka mafia
tanba ne’e ema ruma iha dadus kona-ba mafia sira ne’e temi nia naran hodi lori
ba keixa iha tribunal, maibe hanesan instituisaun FIFA nian, FFTL te nki lori
nia mandatu to’o remata.
Osorio
aprofunda katak, ema ida mak foer iha FFTL nia laran, maibe la bele zeneraliza
katak, ema hotu hotu iha FFTL ne’e sai mafia, tanba ema hotu servisu iha FFTL
ne’e laos simu osan, maibe barak liu mak mai servisu de’it ho voluntariu tamba
hakarak lori Futebol ne’e ba oin.
Nia
afirma katak, FFTL sei la hakiak no mos proteze se de’it mak halo krime ne’ebe
reprezenta FFTL nune’e lei no orgaun sira iha Timor Leste nakloke nune’e se
de’it mak iha evidensia inisiu iha ba aprezenta.
FFTL
mos iha tinan rua nia laran hetan ajuda husi Governo nune’e iha tinan kotuk
FFTL hetan osan US$ 90.000 ho nia ezekusaun 90%, maibe orsamentu liga nian la
konsege ezekuta.
Iha
tinan ida ne’e FFTL hetan orsamentu US$ 700.000 to’o ohin FFTL seidauk hetan
duit ida atu halo servisu tomak ne’ebe mak la’o tiha ona hanesan jogus barak
iha internasional,ne’ebe hakarak investiga hodi liga ba orsamentu Estado nian
bele odamatan loke ba ema hotu.
Vise
prezidente FFTL klarifika ba kazu ne’ebe mak diretor tekniku FFTL Orlando
Mendes hasoru ne’e mos prosesu hanesan membru ba AFF, AFC no FIFA. Atu dehan
deit katak, Tribunal seidauk deside katak,nia sala ka la sala. Maibe, AFC
deside tiha ona iha loron 30 nia laran prosesu ne’e sei la’o diretor tekniku
FFTL Orlando Mendes la bele urus, koalia, no trata bola.
“Ne’ebe
wanhira desizaun ne’e hotu mak sala nia diretor tekniku FFTL Orlando Mendes
seumur hidup (moris tomak) labele urus (toma konta) bola FFTL mos konsidera
maske nia seidauk sala maibe informasaun ne’ebe hafoer tiha ona Timor Leste nia
naran,” hateten Osorio Florindo.
Nia
ba lori nasaun Timor Leste nia naran liu husi Sea
Games, maibe FFTL mos sei la simu maske nia la sala tamab ne’e publiku hatene hotu ho
situasaun hirak ne’e nune’e membru ezekutivu sei tur hamutuk hodi koalia katak,
FFTL sei la simu no nia tenki sai husi FFTL no ba kaer servisu seluk.
‘’Ami
nia SEKJER Amandio ho Vise Prezidente FFTL, Aleixo da Silva Gama “Cobra” iha
hela Singapura hodi tenta atu ba koalia ho diretor tekniku FFTL Orlando Mendes,
maibe ema nia prosesu nune’e durante ne’e to’o seidauk iha desizaun ne’e la
bele hasoru malu,” informa Osorio Florindo.
Nu’udar
Vise Prezidente FFTL ne’e sente laran triste tamba laiha advogadu Timor Leste
ida mak akompanha kazu ne’e iha Singapura, maibe tuir lolos nu’udar sidadaun ida
tenki iha direitu atu hetan advogadu.
Iha
fatin ketak, Prezidenti Komisaun F Parlamentu Nasional (PN) ba asuntus
Edukasaun, Saude, Desportu, Jéneru, Sosial no Kultura, Virgilio Hornai, hateten
aktu simu subornu ne’e individual Orlando maka halo, maibe hatudu mos katak,
iha FFTL nia laran buat barak maka la’o la los.
“Hanesan
Timor oan, Orlando halo traisaun ba nia rai, tanba loron-loron jogador sira
halo esforsu maka’as hodi kontribui ba setor futebol nune’e bele hamorin TL nia
naran, maibe Orlando desvia buka ba sira nia interese rasik,” afirma Deputadu
Virgilio Hornai.
Virgilio
mos konsidera katak, aktu Orlando nian ne’e hatudu momos FFTL ho nia ramu sira
aproveita FFTL hodi buka lukru ba sira nia interese mesak. Tanba ne’e, Deputadu
husi Bankada PD ne’e husu ba Governu atu halo evaluasaun ba FFTL no halo mos
investigasaun emidiatamente ba strutura FFTL.
“FFTL
hetan osan husi Estado, sira mos hetan doador husi Timor Telekom no fundus
balun husi FIFA , tan ne’e presija halo investigasaun,’’ hateten Deputadu
Virgilio.
Deputadu
Cesar Valente ‘’Pilotu’’ husi Bankada CNRT mos sente estranhu oituan, tanba ema
ne’ebe nia nasionalidade Timorense, maibe nia konsiente halo lakon fali nia
rasin rasik tanba deit osan.
"Ema ne’ebe moris husi ai hun ida ba fuan fali iha ai hun seluk, ne’e mak nia
konsiente halo lakon nia rain, ema ne’e la iha nasionalismu, tan ne’e husik
situsaun iha FFTL ne’e nakfera ba ema hotu hatene FFTL nia moras ne’e, i ema
ne’e tenki responsabiliza nia aktu, tan ne’e mak ita nia futebol iha rai laran
ne’e hakdasak,’’ hateten Deputadu Cesar Pilotu.
Lia
fuan hanesan mos afrima husi Deputada Fernanda Lay ho Deputado Manuel Castro,
ne’ebe aprfunda liu hodi husu ba orgaun kompetenti para halo investigasaun
profunda ba iha FFTL no halo auditoria ba orsamentu FFTL tanba FFTL mos hetan
osan husi Estadu.
Governu
La “Mete”
Husi
sorin seluk, Primeiru Ministru (PM) Rui Maria de Araújo, klarifika katak,
Governu la iha buat ida alias la “mete” ho kazu subornu ne’ebe maka involve
husi Orlando Mendes, diretur tékniku FFTL.
PM
Rui Araújo aprofunda katak, aktu ne’ebe Orlando komete la’os Governu maka
haruka no Governu husu ba autoridade sira ne’ebe maka iha kbit para halo
investigasaun no fo sai rezultadu lolos ba publiku.
“Governu
laiha buat ida ho ida ne’e,” dehan PM Rui Araújo hodi responde jornalista iha
Dili, horseik. Nia hatutan katak, problema ne’e FIFA nia servisu no FIFA maka
sei foti desizaun ba ema sira ne’e, tanba ida ne’e hamo’e ona nasaun ida nia
dignidade.
Ministru
Interior Longuinhos Monteiro dehan, Governu mós akompaña kazu ne’e, foti
konkluzaun, tanba kazu ne’e la’o iha ema nia rai.
“Ita
seidauk bele halo komentariu antisipada, maibé ita akompaña nafatin,” afirma
Longuinhos Monteiro.
Antes
ne’e publiksaun iha www.VIVA.Co.Id fo sai katak, Biro Investigasaun Korupsaun
Singapura (CPIB) relata katak, sira nia parte kaptura ona suspeitu nain hat
(4), ne’ebe maka sai autor ba skândalu pengaturan skor iha jogus SEA Games 2015
entre Timor Leste kontra Malaysia.
Informasaun
ne’ebe publika husi www.channelnewsasia.com no haktuir iha www.VIVA.Co.Id
edisaun Sabadu, 30 Maiu 2015, katak, entre suspeitu nain 4 ne’e, involve mos
suspeitu balun sidadaun Indonesia, Suingapura no Timor Leste.
Informasaun
seluk ne’ebe espalha ona iha publiku Timor katak, suspeitu husi Timor nian maka
Diretor Tekniku FFTL, Orlando Mendes, ne’ebe asume mos nudar Team Manager
selesaun nasional Timor Leste iha SEA Games 2015.
Antes
ne’e, CPIB relata ona katak, sira kaer mos sidadaun Singapura ida tanba sai
bandar hodi manobra golu iha jogus ne’ebe halao Sabadu (30/5/2015), iha Bisham
Estadium. Nune’e, alastra mos katak iha tan ema nain tolu ne’ebe sai hanesan
estafeta iha aktu joga foer ne’e.
Husi
rezultadu invetigasaun fo sai katak, suspeitu nain 4 deklara katak, sira husu
duni ba jogadores balun husi Timor Leste nian atu joga ho performa estandar,
atu nune’e, Malaysia bele manan iha jogus kontra Timor Leste. Rezultadu ikus,
Malaysia konsege manan duni Timor Leste ho skor ka golu 1-0.
Osan
ne’ebe asegura iha skandalu ne’e bot. Jogadores sira husi Timor Lorosa’e
kontrata ho valor US$ 15.000 atu bele haktuir joga foer ne’e. Maibe, jogador
sira la kumpri no halo kedas keixa ba autoridade kompetente.
To’o
ohin loron, suspeitu nain 4 ne’e sei iha autoridade seguransa Singapura nia
liman. Karik iha evidensia hatudu katak, sira sala duni maka bele hetan pena
prizaun tinan lima no multa US$ 100.000.lia/alm/tap
Jornal
Nacional