Komunidade
husi Suku Nunumogue, Postu Administrativu Fatubuilico, Munisípiu Ainaro husu ba
Estadu tenki kria kritériu rigorozu ida hodi bele regula ema ne’ebé hakarak
harii Partidu Polítiku (PARPOL) iha Timor Leste (TL), tanba agora dada’uk ema
harii partidu hanesan halo kios ne’ebé barak liu ona iha TL.
“Ha’u
husu ba Prezidenti Repúblika (PR), sé karik bele halo intervensaun atu ema
labele kria partidu barak. Sé partidu barak tenki iha sumbrinha ida para sai
mahon ba sira, no tenki iha kritériu rigorozu ida atu nune’e labele hamosu
partidu barak hodi kria konfuzaun ba povu,” dehan komunidade Suku Nunumogue,
Samuel ba PR Taur Matan Ruak liu husi diálogu komunitária ho PR Taur Matan Ruak
iha Suku refere, Sesta (30/09).
Eleisaun
Jerál no eleisaun Prezidénsial sei akontese iha tinan 2017, tanba ne’e PARPOL
sira ne’ebé mak oras ne’e dadaun rejistadu ona iha Tribunal Rekursu ne’e mais
ou menus partidu 30 ona. No partidu sira ne’ebé mak familiar ona ho povu no
naran komesa mosu ona iha publiku mak hanesan, Partidu FRETILIN, CNRT, PD,
Frente MUDANÇA ne’ebé oras ne’e dadaun hetan asentu iha Parlamentu, no Partidu
tuan no foun sira balun mak hanesan, PLP, KHUNTO, PEP, ASDT, KOTA, UDT, PSD,
PNT, PPT, PUN, PST, PMD no selu-seluk tan, ne’ebé naran seidauk mosu iha públiku.
Ho
ida ne’e, Samuel hateten katak, TL ne’e nasaun ki’ik, maibé ema harii partidu
hanesan loke kios.
Alénde
ne’e, nia mós preokupa kona-ba eis funsionáriu sira ne’ebé mak uluk
servisu hamutuk ho UNTAET, oinsa Estadu nia haree kona-ba ida ne’e, li-liu atu
valoriza netik sira.
Hatan
kona-ba preokupasaun ne’e, Prezidenti Repúblika, Taur Matan Ruak hateten katak,
Partidu barak ne’e, povu levanta iha fat-fatin.
“Ha’u
ba fatin-fatin ema barak husu, ita uluk partidu ida de’t mak FRETILIN, maibé
kuandu ita ukun-an, Forsa Aramdas hases-an husi FRETILIN hodi rekoñese katak,
demokrasia ne’e, reflete partidu barak,” dehan Taur Matan Ruak.
Maibé
Xefi Estadu ne’e dehan, saida mak povu tenki halo mak, povu tenki hatene
hili, tanba poder ne’e iha povu nia liman.
“Ita
hili de’it ida, seluk ne’e lulun biti ba ona. Labele tauk kona-ba partidu barak
ne’e, tanba desizaun ne’e iha imi nia liman. Iha 2007 imi hili partidu hat
de’it, entaun seluk lulun biti. Agora ne’e partidu 30 resin, mas imi mak hatene
hili,” katak Taur Matan Ruak.
Xefi
Estadu ne’e dehan, povu hatene no koñese partidu sira, li-liu sira nia programa
ne’e oinsa.
“Ita
tenki hatene sira nia programa, no atu aplika duni ka la’e, tanba kuandu
ita hili tiha sira, ita nia destiñu tinan liman ne’e, iha sira nia liman,” katak
Xefi Estadu ne’e.
Kona-ba
eis funsionáriu UNTAET sira, nia aponta hela preokupasaun ida ne’e, tanba nia
seidauk hatene informasaun kona-ba ida ne’e.
“Ami
apresia ita bo’ot sira nia kontribuisaun ba Timor Leste, tanba servisu ho
UNTAET ne’e, kontribui mós ba Estadu Timor Leste,” katak Taur Matan Ruak.
Xefi
Estadu ne’e dehan, nasaun Timor Leste naran morin iha Timor Leste, tanba
konsege harii ona paz, no ida ne’e mos inklui kontribuisaun ONU nian.
Partidu
la’os atu halo diskriminasaun
Iha
fatin hanesan, komunidade Clara Pedro Fernandes mós hateten katak, harii
partidu ne’e, la’os atu halo diskriminasaun ba povu ki’ik sira. Tanba tuir
Clara katak, ukun na’in sira sempre ko’alia katak, tenki unidade hodi
dezenvolve rai ida ne’e ba oin, maibé realidade ukun na’in sira mak kontra fali
sira nia liafuan rasik.
“Ami
feto faluk agora hakdasak iha merkadu mak fó ami nia oan sira ba eskola, no ami
nia oan sira ne’e konsege eskola duni to’o remata, maibé bainhira hetan
servisu, ema la’os haree ba sira nia matenek no koñesementu, maibé haree fali
ba partidu. Partidu ita hot-hotu bele halo partidu, maibé ita la’os haree ba
partidu, maibé haree ba ema nia servisu di’ak, ita harii partidu ne’e atu dudu
nasaun ne’e ba oin, la’os atu halo diskriminasaun,” katak Clara Pedro
Fernandes.
Alénde
ne’e, nia mós ejiji ba Estadu atu labele haluha levantamentu Jakarta 2 ne’ebé
akontese iha tinan 1983, tanba husi akontesementu ne’e mak halo sira barak sai
faluk to’o ohin loron.
“Ha’u
iha preokupasaun kona-ba levantamentu 1982, ha’u ema faluk husi akontesementu
Jakarta 2, maibé ohin loron Estadu la valoriza loron ida ne’e,” katak nia.
Alénde
ne’e, komunidade Xavier mós husu ba PR Taur atu servisu hamutuk atu ho
Indonesia ho Portugal, atu eis funsionáriu sira ne’e, bele hetan sira nia pensaun,
tanba balun hetan tiha ona, no balun la hetan.
Hatan
kona-ba preokupasaun ne’e, Prezidenti Repúblika (PR), Taur Matan Ruak hateten
katak, kona-ba partidu hili malu ba servisu ne’e, nia seidauk hatene
informasaun.
“Problema
servisu ne’e, ha’u hakarak hateten katak, sira la’os tanba Partidu mak hili,
maibé karik hanesan ne’e, ha’u sei buka hatene,” dehan Xefi Estadu ne’e.
Kona-ba
levantamentu Jakarta dua (2) ne’e, PR Taur Matan Ruak dehan, Estadu sei
la haluha akontesementu hotu iha Timor laran tomak.
“Hili
materuin ne’e, Ainaro sai ezemplu ba Timor laran tomak, tanba iha Ainaro hili
materuin barak ona,” katak Taur Matan Ruak.
“Maibé
ha’u hanoin falimia sira iha ne’e, kordena ho komisaun hili materuin sira iha
Ainaro, atu haree oinsa mak bele rezolve hili mate ruin ida ne’e”.
Xefi
Estadu ne’e afirma, kona-ba ida ne’e, labele aprezenta ba Prezidenti, tanba
la’os Prezidenti Repúblika mak organiza.cos
Jornal
Nacional